Cu Gáy

• Cu cườm, còn gọi là cu đất, có cườm ở cổ.
• Cu Ngói thân nhỏ hơn, toàn thân lông màu hung đỏ, cổ không cườm có một vạch đen quanh cổ.

Chim Cu còn có loại Cu xanh rất ít gặp vì chúng chỉ sống trong rừng nên còn gọi là cu rừng, toàn thân chúng màu xanh to bằng cu gáy.

Chim Cu gáy có hình dáng nhỏ chim câu, cổ có cườm, nếu cườm bao hết vòng cổ thì gọi là cườm liên hoàn, vô cùng quý hiếm. Lông có màu xám hồng ở đầu, ức và bụng, phần gián cách màu đen trên cánh có những vệt đen nhỏ.

Muốn lựa một con chim tốt phải có những đặc điểm sau:

• Nhứt Huỳnh kiên: Có cườm màu vàng xuống tận vai, không ở trên lưng loại này rất quý và ít thấy.
• Nhì liên giáp: Hình dáng chim giống bắp chuối, 2 đầu nhỏ, giữa phình ra rắn chắc và gọn chặt.
• Tam quá khóe: Có màu đen chạy dưới khóe mắt, dài hơn khóe mắt một chút rất tốt.
• Tứ chân khô: Chân chim phải vương cạnh và khô, vãy hai hàng trơn nổi mốc lên.
• Ngũ liên hoàn: Cườm đông giáp hết vòng cổ.
• Lục cườm rụng: Tức là có cườm lót, chim có cườm rụng là chim có gù hậu, gáy rất dai dẳng.

Ngoài ra còn có những chi tiết quan trọng cần lưu ý.

• Chim có đuôi vót tức là bắp đuôi thì lớn, chót đuôi nhỏ rất tốt.
• Chim có gián cánh, tức là có lông trắng ở trên cánh thật tốt.
• Chim có mông trắng còn gọi là bạch để chỉ cần móng trắng trở lên dài rất quý hiếm.
• Chim có mỏ đỏ là chim rất dữ chọn làm chim mồi rất hay. Khi chọn chim cần có đầu nhỏ, mỏ cong, cổ cao (cổ lãi) chân thấp, đuôi thon, cánh phủ mình, cánh chéo, lông phủ gối… thì chắc chắn đó là một con chim tốt.

• Chim cu có rất nhiều giọng gáy rất khó phân biệt điển hình là các giọng gáy sau.
• Giọng trơn: Mỗi lần gáy thì có 3 tiếng đơn giản Cú cu cu
• Giọng một: Cúc cu cu… cu có thân một tiếng cu ở sau nghe hay.
• Giọng hai: Cúc cu cu… cu cu có thêm hai tiếng cu ở sau nghe hay hơn.
• Giọng ba: Cúc cu cu… cu cu cu có thêm ba tiếng cu ở sau nghe rất hay, loại này người nuôi cu gáy rất chuộng và cố công tìm để nuôi.
• Giọng cà lăm: Chim này gáy lúc này, lúc thì khác, tương đối nhất, tiếng nọ xọ tiếng kia, lắp bắp như người cà lăm nên gọi là giọng cà lăm, loại này ít ai nuôi.

Giọng gáy của chim cu có 4 âm chính:

Âm thổ:

Giọng trầm, được đánh giá là loại chim khôn nhất. Trong âm thổ có 4 âm chính là:

• Thổ đồng: Âm trầm ngân vang như tiếng cồng.
• Thổ bầu: Trầm mà to ồm ồm.
• Thổ sầm: Trầm vang rền như tiếng sấm.
• Thổ dế: Trầm và rĩ rã như tiếng dế.

Âm đồng:

tiếng gáy ngân vang có các loại sau:

• Đồng pha thổ: Vang như trầm.
• Đồng pha son: Âm càng lúc càng ngân vang.
• Đồng pha kim: Âm càng lúc càng nhỏ nhưng càng vang xa.

Âm son:

Chim gáy có âm chuông vang xa nghe hùng tráng, oai vệ…

• Son pha đồng: To mà rền vang.
• Son pha kim: Lúc đầu to rền sau nhỏ dần.

Âm kim:

Tiếng gáy có giọng nhỏ và vang xa có các loại sau:

• Kim pha son.
• Kim pha thổ.
• Kim pha đồng.

Chim Cu Gáy mồi phải là con chim dữ được gọi là sát thủ hoặc chim phải gáy hay, có gù hậu để khi dụ được chim ngoài vào phải biết gù bận để thúc chim vào trong bẫy mới là chim mồi hay.

Thường người ta chọn chim mồi có cườm rựng, cườm liên hoàn, những chim có màu lông:

• Xám trắng, còn gọi là bạch tuyết, rất dữ và sung sức.
• Chim đen màu lông sậm hơn chim thường chỉ không đen. Loại này rất khó thuần dưỡng nhưng khi đã thuần hóa được rồi thì chúng rất dữ.

Người ta dùng cu cườm để bắt cu cườm, hoặc cu ngói để nhữ cu ngói và cu cườm và cu ngói không bao giờ đá nhau.

Trong các loại chim hót rừng, Cu gáy là giống khó phân biệt giới tính nhất. Nhiều người nuôi Cu thuộc loại “cha truyền con nối” nhưng nói về kinh nghiệm để phân biệt trống mái Cu gáy thì… đành chịu. Nghĩa là họ cứ nuôi cầu may, hễ nuôi một thời gian, thấy con nào có tài gáy hay, gù nhiều thì chọn con đó mà nuôi mãi. Tất nhiên, chim nào gáy dở thì loại bỏ, thả nó vào rừng để sinh sản tiếp…

Khổ nỗi, Cu gáy nhìn bề ngoài thì chim trống mái gần như không khác gì nhau: giống từ hình dáng, đến sắc lông vòng cườm ở cổ, và ngay cả giọng gáy cũng không khác gì nhau.

Chim Cu mái cũng gáy như Cu trống, mà bản tính hung hăng háu đá của chim mái có khi còn dữ tợn hơn cả chim Cu trống nữa. Vào những tháng đầu mùa sinh sản của Cu gáy, những chim Cu mái đang rựng trứng (sắp đẻ) tỏ ra hung hăng ghê lắm. Hễ gặp chim lạ bất kể trống mái léo hánh đến gần lãnh địa làm tổ của nó là mái liền bay tới đánh đuổi ngay!

Nếu gặp Cu mồi gáy giục, Cu mái cũng gù cũng gáy đáp lại, và nó chính sà vào bẫy rập trước tiên. Nhiều người đi gác chưa kinh nghiệm, cứ tưởng là mình vớ được con Cu trống “ngon lành” không ngờ đó lại là chim mái. Chính những tháng đầu mùa mưa, cũng là đầu mùa sinh sản của Cu gáy, người ta bẫy được chim Cu mái nhiều hơn Cu trống là vì vậy.

Giữa mùa sinh sản trở đi, chim Cu mái bớt hung hăng, do phải nằm tổ ấp trứng rồi phải vất vả kiếm mồi nuôi con nên sức khỏe của nó suy yếu, và lúc này đi bẫy chim người ta mới bẫy được Cu trống nhiều hơn.

Để phân biệt giới tính của giống chim này, nhiều nghệ nhân nuôi Cu gáy lâu năm có những nhận xét sau đây:

Đặc điểm của Cu Gáy mái

So với chim trống, đầu chim mái hơi nhỏ hơn và hơi dẹp, mỏ nhỏ, mình thon nhỏ, ức hẹp, hai ghim ở hậu môn hở rộng.

Đặc điểm của Cu Gáy trống

• So với chim mái, đầu chim Cu trống to hơn, mỏ to hơn, thân mình lớn hơn, vai nở, ức nở, hai ghim ở hậu môn hơi hẹp.
• Theo kinh nghiệm của chúng tôi thì những nhận định trên đây có những điểm đúng và cũng có những điểm không đúng. Nếu đặt hai con chim trống mái gần nhau thì quả thật hình dáng chúng có khác nhau thật. Trước hết ta thấy:
• Cu gáy mái có thân hình nhỏ hơn chim trống khoảng một tám một mười (thường là vậy, nhưng cũng có con mái thân mình đẫy đà không thua gì chim trống).
• Vai và ức chim mái hẹp hơn chim trống. Cu trống vai nở, ức nở trông oai vệ hơn.
• Đó là những điểm so sánh đúng, còn những điểm không được đúng là:
• Mỏ của chim trống mái đều lớn bằng nhau, chỉ có một điểm hơi khác là phần mũi cưa nó có khác nhau.
• Cườm Cu mái hột cườm to hơn, nhưng màu sắc lợt màu hơn, những lớp cườm đóng gần vai chim mái như nhòe ra không được rõ nét lắm. Trong khi đó thì cườm ở cổ Cu trống có nhiều hột nhỏ, màu sắc ở hột cườm và nền cườm đều tươi tắn rõ ràng.
• Hai ghim hậu môn của chim thì đúng, nhưng cách này chỉ đúng khi ta quan sát ở chim đã sinh sản một hai lứa hoặc chim mái đã già. Còn với chim tơ chưa đẻ lứa trứng nào thì lỗ hậu môn còn khít thì làm sao phân biệt được? Chỉ những mái đã đẻ nhiều lứa trứng thì lỗ hậu môn của nó mới rộng ra. Trong khi chim Cu trống do cả đời không hề đẻ trứng, nên dù chim tơ hay chim già, hậu môn của nó cũng hẹp khít lại.

Như vậy, những nhận xét trên đây không thể đúng được một trăm phần trăm. Mà ngay hầu hết những nghệ nhân nuôi Cu gáy lâu năm cũng công nhận với chúng tôi là họ chỉ có khả năng phân biệt được giới tính trống mái của Cu gáy đội 50 phần trăm là nhiều. Việc chọn lựa chim bổi mà nuôi thường… phó mặc cho hên xui may rủi.

Trong mùa sinh sản của chim, có người chịu khó xách lục đi từ mờ sáng để hy vọng bẫy được Cu trống về nuôi, vì họ nghĩ rằng vào buổi sáng Cu trống không phải nằm tổ để ấp. Ý nghĩ này rất thông minh, thế nhưng con chim bắt được vào lúc sáng sớm, nói chung là buổi sáng cũng chưa hẳn đúng là Cu trống, vì nếu bầy con trong tổ chúng đã được vài tuần tuổi, lúc đó trống mái đều phải rời khỏi tổ đi tìm mồi nuôi con từ sáng sớm thì… sao đây? Con chim sa vào lục có thể là Cu mái đấy chứ? Cu mái vẫn gáy và siêng gáy kia mà!

Trong những buổi trà dư tửu hậu, có nhiều nghệ nhân nổi hứng khoe rằng: một cặp chim Cu bay trước mặt, ông ta có thể biết được con nào là cu trống, con nào là Cu mái! Nhiều người nghe nói như vậy, có vẻ cảm phục, nhưng cũng không tránh được sự…bán tín bán nghi. Nhưng, hỏi tác giả câu nói ấy thì không bao giờ được trả lời, ngoài nụ cười bí hiểm…

Có thể vị ấy biết câu trả lời, nhưng “giấu nghề”, mà cũng có thể vị đó không biết trả lời thật, vì… cũng chỉ nghe lại người khác nói vậy mà thôi.

Thật ra, với một cặp chim Cu gáy bay trên trời, ta có thể đoán trúng được trăm phần trăm con nào trống, con nào mái. Quí vị cũng biết chỉ trong mùa sinh sản chim Cu mới kết cặp với nhau, và mùa này thì con mái đã có sẵn “ổ trứng” trong bụng nên nặng nề lắm. Khi bay cùng đôi, chim mái thường bay thấp, và chim Cu trống lúc nào cũng bay phía trên lưng chim mái với khoảng cách rất gần. Như vậy, con Cu bay trên đích thị là Cu trống, và con chim bay dưới là Cu mái.

Ngay loài Bồ câu cũng bay theo thứ tự “trống trên mái dưới” như vậy.

Đó là nói cho vui, chứ biết trống mái theo cách này thì đâu ích lợi gì cho việc chăn nuôi? Làm sao ta bắt được con bay trên mà loại bỏ con mái bay phía dưới?

Bây giờ, xin trở lại việc phân biệt giới tính của chim Cu gáy.

Theo kinh nghiệm của chúng tôi thì phân biệt trống mái của chim Cu gáy cũng như cách phân biệt trống mái của chim Bồ câu mà thôi. Chúng ta không hơi sức đâu mà đi tìm hiểu từ đầu, từ mỏ, từ cườm, và mọi bộ phận khác trên thân chim để rồi phải đi đên kết luận…nửa tin nửa ngờ! Quí vị hãy quan sát thật kỹ ở phần mũi của chim Cu gáy thì sẽ thấy đích xác:

• Mũi chim Cu mái dù là quan sát trực diện cũng như nhìn nghiêng một bên, phần bán diện (Profil) đều xẹp và nhỏ. Vì vậy, ta thấy mỏ chim mái từ chót mỏ đến khóe miệng to bằng nhau.
• Trong khi đó, quan sát phần mỏ của chim Cu gáy trống, quí vị sẽ thấy phần mỏ ở mũi to hơn, nở nang hơn, gồ cao hơn so với phần thân mỏ còn lại của nó. Nói cách khác, gốc mỏ thì to, và phần chót mỏ thì nhỏ.

Nếu quan sát trực diện, ta sẽ thấy hai múi thịt trên mũi chim trống nở ngang ra hai bên. Còn nếu nhìn bán diện thì thấy hai múi thịt đó hơi gồ cao lên, vồng cao lên.

Theo kinh nghiệm nuôi Cu gáy lâu năm cho chúng tôi biết rõ, phân biệt giới tính của Cu gáy cũng như phân biệt giới tính của chim Bồ câu mà thôi. Chỉ quan sát vào hai múi thịt trên mũi của chúng là phân biệt được trống mái.

Quí độc giả nào đã từng nuôi chim Bồ câu sẽ nắm bắt được dễ dàng cách diễn tả của chúng tôi trên đây và thực hành với Cu gáy không khó khăn lắm.

Có điều như quí vị đã từng biết, do cái mỏ Cu gáy quá thanh mảnh, mặt khác chim thường không chịu đứng yên cho để giúp ta quan sát tường tận (trừ trường hợp bắt hẳn chim lên tay mà coi), vì vậy ta cần phải quan sát thật kỹ kẻo lầm. Cũng xin được nói thêm, với những giống chim khó phân biệt giới tính vì chúng có hình dáng bên ngoài giống nhau như chim Sơn Ca, Cu gáy, nhiều khi do cố quan sát thật kỹ nên mắt ta bị lóa đến nỗi cuối cùng chính mình cũng không tin tưởng lắm vào nhận định của mắt mình. Vì vậy, tốt hơn hết, ta cần phải theo dõi chúng nhiều lần. Cách hay nhất là bất chợt nhìn nó rồi phán đoán ngay. Cách sau này thường chính xác hơn, lại nhanh hơn.

Cu mái cũng gáy như Cu trống, nhưng giọng nó thanh hơn, lảnh lót hơn, nhỏ hơn. Trong mùa sinh sản, Cu mái rượng trứng, nếu nhốt chung với trống thì nó im hơi lặng tiếng cả ngày, nhưng nếu được nuôi riêng thì mái sẽ gáy cả ngày từ sáng đến tối, có mái gáy được giọng đôi, giọng ba, ai nghe cũng thích. Do Cu gáy mái siêng gáy (nhất là trong mùa sinh sản) lại gáy giọng giống chim cảnh trống, nên đâu mấy ai chịu tin đó là Cu mái!

Cũng xin được nói thêm, các giống Cu gáy, Cu ngói, Cu xanh đều thuộc Bồ câu: (Columbiformes) nên giới tính của chúng thể hiện trên múi thịt ở mũi cũng phải! Chỉ cần quan sát múi thịt này là pân biệt được chính xác một trăm phần trăm Cu gáy trống và mái ngay!

Cu gáy là loại ăn ngũ cốc rất dễ nuôi, thức ăn của chim Cu gáy thường là: Lúa, đậu xanh, mè, kê, hột cải…

• Chăm sóc chim:

Phải vệ sinh thường xuyên cho sạch sẽ, ăn uống đầy đủ chim cu thường bị bệnh đau mắt và tiêu chảy.

• Bệnh đau mắt rất dễ hết, khi chim cạ cánh vào mắt thường xuyên sẽ hết.
• Bệnh tiêu chảy thì cho uống kháng sinh liều nhỏ sẽ hết.

Tóm lại chim cu gáy rất dễ nuôi, ít tốn kém tiếng gáy của nó không sắc sảo như Họa Mi, Chích chòe nhưng có một sắc thái riêng dễ làm xao xuyến những người xa quê khi nghe tiếng cu gáy giữa trưa hè.

Để sở hữu một chú chim cu gáy có tiếng hót theo như ý muốn của mình thì bạn nên tìm mua chim cu gáy non và chăm sóc chúng cho đến khi trưởng thành.

Đầu tiên là chọn giống cu gáy

Đừng nên chọn chim cu gáy đã mọc cườm mà nên chọn những con chỉ mới bắt đầu mọc hoặc mới chỉ mọc lông tơ, chưa biết bay để nuôi và chăm sóc hiệu quả hơn.

Đây là loại chim được xem là “đệ nhất nhút nhát”, việc tách mẹ sẽ rất dễ làm chúng hoảng sợ, nên giai đoạn đầu này bạn cần chăm sóc kỹ càng, tỉ mỉ chút nha.

Thiết kế lồng cho chim cu gáy nhỏ

Loài chim này ưa yên tĩnh, lúc còn nhỏ rất yếu ớt, nên bạn chỉ nên nhốt mỗi con một lồng, kích thường lồng cũng đừng quá lớn, nếu khi mua bạn cần vận chuyển chim về nhà thì tốt nhất nên che mảnh vải xung quanh lồng để chim bớt sợ hãi.

Mặc dù môi trường sống của loài chim này là chim bóng tối nhưng thật chất khả năng quan sát ban đêm rất kém, vì thế không nên che quá kín, hoặc luôn che lồng kín.

Bạn hãy tập chúng làm “thân” với mình ngay từ khi còn nhỏ. Việc làm “thân” rất đơn giản, ngày ngày bạn thả vào lồng một chút ngô, vừng vun, sau nhiều lần cu gáy sẽ quen với bạn và chúng sẽ có cảm giác an toàn. Nhưng bạn tuyệt đối không nên để lồng chim ở những nơi người qua kẻ lại nhiều nha, vì như thế sẽ khiến chúng giật mình và khó làm quen hơn.

Những điều cần lưu ý

Cách tập cho chim non ăn

Lúc đang còn nhỏ chim cu gáy non chưa thể tự mở miệng ăn được, vì thế bạn cần phải tập cho chúng ăn và tạo một thói quen, phản xạ theo như thế cho các bữa ăn tiếp theo.

• Đầu tiên, bạn dùng một chiếc xi lanh sạch để bón từng chút một thức ăn và nước vào miệng chim cu gáy
• Thức ăn thì bạn có thể dùng cám chuyên cho chim con ăn, pha thêm chút nước nóng, trộn lên thành một hỗn hợp hơi sền sệt, sau đó để nguôi một chút thì cho vào kim tiêm rồi bơm
• Chim cu gáy non chưa mở miệng được nên bạn cần dùng tay bóp nhẹ hai bên má của chim, từ từ mở miệng chim ra và đẩy nhẹ nhàng thức ăn để chim có thể ăn từng chút một. Công đoạn này bạn cần làm chậm rã, tránh nhanh quá hoặc cho chim con ăn nhiều quá sẽ dẫn đến chim bị sặc. Và uống nước cũng tương tự như thế.

Sau vài ba lần như thế chim cu gáy sẽ tự tạo phản xạ cho mình là há miệng khi ăn. Hãy chim thành bữa nhỏ để cho chim ăn, khoảng 4 bữa 1 ngày, không ép chim ăn quá nhiều.

Một điểm lưu ý nữa là muốn chim phát triển khỏe mạnh, mau ăn chóng lớn thì bạn nên mang chúng ra ngoài phơi nắng vào buổi sáng sớm. Không nên che kín lồng và nhốt chim cả ngày trong bóng tối.

Khi chim cu gáy tự mổ được thức ăn, bạn nên rải các loại hạt như bông cỏ, hạt đậu, hạt vừng (đừng có kích thước quá lớn), không bóc vỏ để chúng tự mổ và giúp hệ tiêu hóa tốt hơn, lông bóng mượt hơn.

Chim cu gáy chịu nhiệt rất kém, nên mùa động bạn nên đặt một bóng điện gần lồng vào ban ngày để giữ ấm cho chúng nha.

Nếu bạn cảm thấy việc phải nhớ những kiến thức này khi mua chim cu gáy là quá khổ đối với mình thì hãy tìm đến một cửa hàng chuyên về chim cu gáy bạn nhé!

Nhưng đã là cửa hàng online thì nên tìm đến nơi cực kỳ uy tín và một sự lựa chọn không hề sai lầm chút nào khi ghé qua chimcanhviet.vn. Nơi đây những chú chim cu gáy đã được chọn lọc và chăm sóc một cách kỹ lưỡng. Họ không chăm sóc chúng với mục đích kinh doanh mà là niềm yêu thích, sự tận tâm, cẩn thận đối với những chú chim bé nhỏ. Không chỉ được quan tâm về sức khỏe mà chúng còn được chăm chút về vóc dáng.

Lý do tại sao bạn không nên chọn mua cu gáy đã mọc cườm vì giai đoạn này cu gáy đã bắt đầu tập gáy, rất khó để mình dạy chúng. Bạn nên tập cho nó gáy khi ăn bằng cách bắt trước tiếng chim gù để chim non có thể học theo mỗi lần được cho ăn.

Chim cu gáy thường bị mắc phải những căn bệnh như bệnh đau mắt, bệnh tiêu chảy, bệnh hạt đậu. Những căn bệnh này thường gặp trong quá trình nuôi chim cu gáy.

Như đã nói ở trên, chim cu gáy không chịu được lạnh nên sức đề kháng rất thấp khi thời tiết thay đổi, chuyển mùa hay thức ăn không đạt chuẩn. Bởi vậy việc phòng bệnh vô cùng là quan trọng.

Mỗi loài bệnh sẽ có một cách điều trị khác nhau. Như bệnh đau mắt thì bạn nên chữa trị bằng cách xoay quyện, lấy nước của quả mướp đắng nhỏ vào mắt cho chim mỗi ngày từ 2 – 3 lần/ mỗi lần 3,4 giọt. Hoặc cho mướp đắng vào khẩu phần ăn hàng ngày của chim.

Bệnh tiêu chảy thì có thể dùng Berberin hay biseptol để chữa trị, liều lượng chỉ 1 nửa viên là đủ, bạn hòa tan thuốc vào nước rồi cho vào lồng để chim uống.

Bệnh hạt đậu thì bạn dùng cách: lấy dao lam (hơ trên lửa cồn hoặc tiệt trùng kỹ) để rạch nốt đậu và bạn nặn hết phần màu trắng như bã đậu đó ra đến khi chỉ còn máu đen. Sau đó, dùng thuốc rifampicin (thuốc con nhộng màu đỏ) rắc vào vết rạch đã nặn hết dịch là được.

Trên đây là kinh nghiệm nuôi và mua chim cu gáy cùng cách thức chữa trị các bệnh thường mắc phải ở chim. Hy vọng với những chia sẻ trên bạn đã có được kiến thức bổ ích để tự tin bước vào hành trình chăm sóc chú chim cu gáy của mình.