Đang lăm le một tổ chim sáo ở mỏm đá phía tây của lèn, Hiểu, một cậu học trò lớp 7 cho biết: “Trước đây chúng em chỉ bắt chim sáo nuôi cho vui nhưng nay giá sáo cao từ 100 đến 150 ngàn đồng mỗi con nên mấy đứa bọn em bắt kiếm tiền mua sách vở, thỉnh thoảng lại có tiền đi lên huyện chơi game”.
 |
| Lèn đá Vũ Kì chênh vênh, cao ngất ở xã Đồng Thành huyện Yên Thành ( Nghệ An) nơi nhiều người liều mạng leo lên bắt sáo |
Theo những cậu bé như Hiểu, nghề săn sáo không có gì vất vả nhưng phải “liều”. Để bắt được chim, lúc đầu người săn phải đứng dưới chân lèn rình xem sáo mẹ tha mồi đến chỗ nào, sau đó cứ việc leo lên.
“Kiêng kỵ nhất trong khi leo lèn là chỉ được nhìn lên, nếu nhìn xuống sẽ bị run tay, ngợp và rất dễ rơi xuống. Nếu đã rơi thì chỉ có nước bỏ xác trên lèn đá”, ông Muôn, năm nay hơn 60 tuổi, kể về kinh nghiệm leo lèn đá của mình.
 |
| Leo lèn đá không cẩn thận có thể gẫy chân gẫy tay, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng, song nhiều người bất chấp vì ham kiếm tiền. Ảnh: Hồng Nhung. |
Leo lèn đá không cẩn thận có thể gẫy chân gẫy tay, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng, song nhiều người bất chấp vì ham kiếm tiền.
Theo ông, nghề này rất nguy hiểm, khi đã quyết leo lên bắt sáo thì chỉ biết giao tính mạng của mình cho số mệnh bởi “cấu tạo của lèn đá bất thường lắm, không lường được. Có rất nhiều tảng đá, to có, nhỏ có, chỉ gá một chút vào thân lèn nhìn chênh vênh như chực đổ xuống. Không may đưa tay bám vào những tảng ấy thì coi như tan xác. Có lần tui leo lèn Vũ Kì đến chỗ cao nhất đạp phải hòn đá nó tụt xuống, may nhanh tay bám chặt vào rễ cây xuyên đá không thì chết lâu rồi”, ông Muôn vừa cười vừa kể về những lần chết hụt của mình.
“Một nguyên tắc nữa của leo lèn bắt sáo là phải biết cách bám rễ cây. Nếu rễ cây không chắc thì coi như toi đời. Gặp phải rêu đá mới mưa, phải tránh đường tìm lối khác không thì trượt chân cũng ‘tạch'”. Dứt lời, ông vén ống tay áo, giơ bụng lên chỉ những vết sẹo và cười bảo: “nghề bắt sáo sưng đầu mẻ trán, gãy , tay chân là chuyện vặt. Chỉ riêng xã Đồng Thành từ trước đến nay đã có 3 người chết vì rơi từ lèn đá xuống. Còn người bị què tay, gãy chân thì nhiều”.
Nghề săn sáo ở đây đã có từ rất lâu. Ban đầu, người dân trèo lên lèn bắt chim non về nuôi bởi loài sáo vừa thông minh, hót hay lại có thể bắt chước được tiếng người. Dần dần về sau, nghề nuôi chim cảnh phát triển, những chú chim sáo ở lèn đá cũng ngày càng có giá và trở thành một nguồn thu nhập cho những người nông dân lam lũ.
Ông Muôn cho biết, mỗi mùa sáo đẻ bốn lứa từ tháng tư đến tháng chín âm lịch, mỗi lứa từ 3 đến 4 con. “Cách đây 4-6 năm tui bắt mỗi ngày được 50-60 con sáo non nhập cho các lái buôn sáo ở Hải Phòng, Hà Nội, Vinh. Hồi đó sáo còn rẻ chứ bây giờ trăm con sáo đã mua được xe máy rồi. Giá chim sáo ở quê hiện nay có giá từ 100 đến 150 nghìn đồng một con. Nghĩa là mỗi con sáo ngang giá 20 – 30 kg thóc, mỗi ngày bắt 3-4 con sáo là được hơn tạ thóc. Không có ai làm ruộng mà năng suất được như thế vì vậy mà người ta liều chết đi bắt sáo”, ông tâm sự.
 |
| Giá chim sáo cảnh cao nên nhiều người tìm cách bắt chúng, khiến cho loài này đang có nguy cơ bị tận diệt. Ảnh: Hồng Nhung. |
Không chỉ là nghề chính của những đứa trẻ chăn trâu và những lão nông nhàn việc, lèn đá còn là địa chỉ lui tới của những thợ săn chuyên nghiệp.
Anh Nguyễn Văn Hà ở xã Kim Thành cho biết: “Cứ vào đầu mỗi mùa sáo đẻ là có vài ba người nói tiếng Nam Định đến đây. Họ mang theo dây thừng, dây bảo hiểm để leo lèn bắt sáo. Tôi thấy họ ngoắc dây đu người từ vách đá này sang vách đá khác nhìn mà thót tim. Đó là bắt sáo non. Còn sáo mẹ thì họ dùng lưới bẫy. Mỗi đêm họ cũng bắt được cả trăm con sáo mẹ. Sáo mẹ khó nuôi nhưng nghe bảo bây giờ chim sáo là đặc sản tốt hơn cả thịt rắn nên đắt lắm”.
Không chỉ các lèn đá ở huyện Yên Thành, những năm gần đây, nghề săn sáo còn lan rộng ra những huyện miền núi của tỉnh Nghệ An, nơi có những lèn đá cao ngút như Anh Sơn, Con Cuông, Quỳ Hợp, Thanh Chương,… Mỗi ngày, hàng trăm con sáo non, sáo bố mẹ đã bị tóm khỏi những mỏm đá cao vút để phục vụ nhu cầu chơi chim cảnh và ăn thịt.
Nói về thứ nghề đang rộ lên này, một nhà giáo về hưu sống dưới chân Lèn Bốn của huyện Anh Sơn tâm sự: Trước đây chim sáo nhiều lắm, chúng đậu, kín cả cánh đồng, bắt sâu bọ châu chấu, quấn quýt xung quanh con người, đậu lên cả vai, lên nón thợ cày, giờ đây vì hám lợi mà con người tận diệt sáo. Khi họ mò đến tổ sáo, sáo bố, sáo mẹ hốt hoảng chao quanh kêu thảm thiết như van xin con người đừng bắt con cái của chúng”.
“Sáo con bị bắt đi rồi mà 2, 3 ngày sau vẫn còn nghe tiếng kêu sầu thảm của sáo bố mẹ, đó là tiếng khóc của chúng. Sáo nuôi có sinh sản được đâu, cuối cùng chết rũ trong lồng. Với tốc độ tận bắt tận diệt như vậy, cộng với việc nổ mìn phá lèn, lấy đá, e rằng mai này loài sáo sẽ bị tuyệt chủng”, ông giáo già thở dài ngao ngán.
