Chim Họa Mi.dưới đây chỉ là những kinh nghiệm của chính mình và học hỏi được qua sách báo.nên có thể còn nhiều thiếu sót.
1/.mùa sinh sản của Họa mi.
– mùa sinh sản của họa mi bắt đầu khoảng tháng 4,tháng 7 âm lịch.đến giữa tháng 8 là đã có chi con rồi.đến tầm tháng 9 – 10 là “rộ” nhất.
– tổ của chúng thường làm ở những lùm cây ở các đồi trọc,hay những cây cao.tổ họa mi rất kín đáo,trên những chảng ba của cây hay nơi có nhiều cành nhỏ đan xen nhau.
– mỗi lứa chúng đẻ khoảng 3 – 4 trứng.một điều lạ là chim trống và mái thay nhau ấp đến khi trứng nở.mỗi mùa sinh sản họa mi đẻ được vài ba lứa.họa mi là giống chim rất chung thủy,trống mái lúc nào cũng kề cận nhau như hình với bóng.
2/.mùa thay lông.
sau mùa sinh sản là mùa thay lông của chim chóc và họa mi cũng không nằm ngoài chu kì này.
– mùa thay lông của họa mi kéo dài từ 2 – 3 tháng mới xong.chim nào yếu thì thay trước,chim nào khoẻ thì thay sau.mùa thay lông của họa mi nuôi nhốt không trùng với chim ngoài trời,
– khi họa mi bắt đầu thay lông ta cần phải có một kế hoạch cho chúng,đảo bảo điều kiện tốt nhất cho chúng có thể hoàn thành việc thay lông của mình.
+ lồng chim phải được phủ cả ngảy,treo vào nơi yên tĩnh.
+ tuyệt đối không cho nghe hoặc nhìn thấy chim mái.
+ nên cho ăn cào cào,loại cào cào già để chúng thay lông cho nhanh.
+ vài ba ngày cho chim sưởi nắng sáng khoảng 15 – 20 phút.khi lớp lông mới đã phủ nhiều ta cần tháo bớt khăn chùm lồng.
– điều đặc biệt nguy hiểm là chim mắc phải chứng thay lông bất định kì.có nhiều nguyên nhân dẫn tới việc này.
+ nuôi dưỡng không đúng mức:không đủ chất,bữa đói bữa no,thay đổi thức ăn đột ngột.
+ thiếu chăm sóc: lâu không cho chim tắm nắng,tắm nước.
+ do di chuyển xa đột ngột.cá nhân tôi đã từng di chuyển một con họa mi từ Hà Nội vào trong Nam.khoảng tuần đầu chim vẫn ăn uống hót.nhưng sau đó suy dần và cuối cùng chết.kể ra chuyện này là muốn những ai chưa nắm nhiều kinh nghiệm về nuôi chim thì có thể tránh khỏi nguy cơ xấu nhất.
3/.phân biệt chim trống, mái.
thường thì với loài chim con trống thường sặc sỡ,bắt mắt.nhưng với họa mi thì khác. chim trống và mái giống nhau như hai giọt nước.nhưng cũng có một số kinh nghiệm có thể tin cậy được.
+ quan sát những sợi râu đen như râu mèo của chúng,nếu là trống thì những sợi này mọc xuôi theo chiều mỏ,còn chim mái thì mọc ngang.
+ còn kinh nghiệm nữa là.quan sát tổng thể hình dáng :thường thì chim mái và trống còn có nhiều điểm khác nhau.chim mái thường đầu nhỏ,thân hình mảnh khảnh,chân nhỏ…chim trốg thì vạm vỡ,đầu to…
nhưng để quan sát như vậy thì rất khó,vì ta dễ bị hoa mắt với hàng chục hàng trăm con ở trong lồng.quan sát con chim khác quan sát con ngựa,con chó ở chỗ,với ngựa hay chó thì càng nhìn kĩ càng thì sẽ thấy rõ những điểm tốt và xấu.nhưng với chim chóc thì ngược lại,ta càng quan sát nhiều thì càng hoa mắt.
kinh nghiệm là khi nào thấy rối mắt ta nên bỏ đi nơi khác một lúc.sau đó mới quay lại quan sát từ đầu.
4/.thức ăn và cách pha chế.
-1 lon tấm gạo (250g)
– 5 trứng gà hay vịt.
– 1 muỗng cafe đường cát.
– 2 muỗng cafe bột sò và xương.
– rang tấm bằng chảo dưới lửa nhỏ,khi nào hơi vàng bắt chảo xuống.đập ngay 5 quả trứng vào tấm,rắc đường bột sò vào.trộn đều sau đó đem phơi khô.có thể tấm bị vón cục lại,ta cần bóp nhuyễn ra.lưu ý:nhiều người chỉ sử dụng lòng đỏ trứng gà nhưng theo quan điểm cá nhân và cũng dựa vào kinh nghiệm của nhiều nghệ nhân nuôi chim thì ta có thể sử dụng cả lòng trắng trứng chim vẫn khoẻ mạnh và còn đẹp mã,bóng lông.
– ngoài ra mỗi ngày cần bổ sung thêm thức ăn tươi cho chim họa mi có thể là cào cào,sâu tươi…tuyệt đối không cho họa mi ăn sâu khô vì giọng chim sẽ hư,khàn.
– cần nói thêm chim họa mi cũng dễ nuôi vì có người cho ăn cả bột đậu. nhưng giọng mi trở nên khàn vì có nhiều chất dầu.
5/.thuần dưỡng họa mi bổi.
theo giới nuôi chim thì chim “bổi” là chim rừng đánh bẫy về còn nhát người .người ta còn gọi những chim đánh bẫy về được khoảng dăm bữa nửa tháng là chim “bổi” lỡ ,nghĩa là chim đã chịu ăn và tỉ lệ sống khi ta nuôi sẽ cao hơn ,vì vậy giá cả có nhích hơn chút đỉnh.
– tập cho chim dạn dần:họa mi bổi rất nhát người,chúng không như chim chích choè lửa rất mau dạn.với họa mi thì tránh cho chim gặp người trong tuần lễ đầu,trừ khi tiếp tế thức ăn cho chúng.muốn vậy cần trùm áo lồng và treo vào nơi yên tĩnh.ta sẽ hé áo dần trong khoảng 10 ngày sau .nhớ đừng” dục tốc bất đạt”.
– nên cho chim bổi ăn no đủ và bổ dưỡng: bước đầu ta chỉ mong cho chim chịu ăn là mừng rồi,sau đó mới nghĩ tiếp chuyện tập cho dạn dĩ với người.hàng ngày nên cung cấp đủ cào cào, sâu tươi trộn chung với tấm gạo.từ từ chúng sẽ quen mồi.sau đó cắt dần lượng cào cào hoặc sâu tươi.nhưng phải để ý xem con chim bổi của ta đã chịu ăn tấm rang chưa.theo kinh nghiệm riêng thì ta nhìn phân chim thường chúng ăn tấm thì phân có màu trắng hoặc hơi vàng.khác với khi ăn cào cào (sâu tươi) thì phân sẽ còn lại chút ít xác cào cào hay sâu tươi.
– ngoài ra cần chăm sóc chu đáo.họa mi bổi cũng cần tắm nắng và tắm nước nhưng trong khoảng thời gian ngắn khoảng 15 – 20 phút.với chim mà bị trầy đầu do nhảy thì ta nên tập cho tắm cóng vì vết thương mau lành.
Tướng họa mi thường có 3 loại tốt : loại ngũ trường, loại ngũ đoản và loại quí tướng thứ 3 là ‘”mình củ đậu, đuôi lá vả” . Sau đây là tướng mạo chi tiết.
Tướng mắt :với con người mắt được coi là cửa sổ tâm hồn, thì chọn họa mi cũng theo cách đó. Nên chọn những con có đôi mắt sáng to, có thần khí, và cảnh giác nhạy bén, màu sắc mắt phải tươi, da mắt mỏng, con ngươi nhỏ, khoen mắt là vệt lông nhỏ màu trắng kéo dài ra sau ót giống mày con ngài. Cái tên chim Hoạ Mi cũng căn cứ cái mày ngài trắng này mà đặt ra.
Đánh giá tướng mắt còn phải quan sát kỹ mặt nhãn cầu của chim. Chung quanh con ngươi có một loạt màu, tuỳ từng con, ta thấy có màu vàng, hồng, lam, xanh, tro lợt, trắng xám… gọi là nhãn đế sắc. Nếu quan sát kỹ hơn, ta thấy trong nhãn đế sắc còn có những chấm nho nhỏ khác nằm rời rạc ( cũng xuất hiện chung quanh con ngươi) tiếng trong nghề gọi là xa nhãn.
Xa nhãn thường có 4 loại sau đây:
1. Kim xa nhãn: những chấm nhỏ chung quanh con ngươi màu vàng.
2. Thiết xa nhãn: những chấm nhỏ chung quanh con ngươi màu xanh ửng đen như màu sắt nguội.
3. Ngân xa nhãn: những chấm nhỏ chung quanh con ngươi màu trắng sáng.
4. Huy xa nhãn: những chấm nhỏ chung quanh con ngươi màu tro lợt.
Nói chung, màu đáy mắt của chim HM phải là màu đậm mới tốt.
Khi lựa chim họa mi nên đến gần lồng dùng ngón trỏ nhẹ nhàng làm dấu chữ thập, hoặc vẽ hình vòng tròn một hai lần để xem phản ứng con chim nhốt trong ra sao. Nếu đó là chim nuôi chưa thuộc thì phản ứng của nó là nhảy lung tung trong lồng tìm lối thoát thân. Còn chim thuần thuộc thì nó cứ đứng yên trên cần đậu, đôi mắt và chiếc đầu của nó di chuyễn theo hướng ngón tay ‘vẽ bủa’ của mình, chứng tỏ chim có cá tính mạnh, tự tin và phản xạ nhạy bén.
CHĂM HỌA MI TRONG MÙA THAY LÔNG
Hoạ mi nuôi trong lồng con thay lông sớm, con thay muộn, con thay sớm thường thì từ tháng 7 âm là bắt đầu thay, con muộn thì cuối năm.
Họa mi thuộc (thuần) thì thay lông sớm và ổnh định hơn họa mi mộc (bổi). Viết về cách chăm chim Họa mi thay lông thì đã có rất nhiều sách đề cập đến ví dụ như sách của Việt Chương, nay tôi chỉ dám mạo muội trình bày cách chăm chim HM thay lông theo kinh nghiệm nuôi hiện tại của bản thân (tôi cũng học hỏi của nhiều người khác thôi):
* Dấu hiệu nhận biết chim sắp thay lông: HM sắp thay lông thì lông bắt đầu xác, quăn và nhiều con còn có cảm giác như lông cháy, khi duỗi cánh thì các lông cánh có pha màu lá chuối khô, khi đó chúng ta cần phải chăm chim cẩn thận hơn (có người thì lại ngược lại – khi chim thay lông xong mới chăm tốt, làm như thế con chim sẽ lâu nổi và thay lông sẽ lâu và không đều).
* Về thức ăn thường thì các bạn nuôi HM hót bằng cám cò trứng hoặc ngô trứng, ta chỉ cần cho chim ăn cám theo tỷ lệ 3-4 lòng đỏ trứng gà/1lạng cám cò (hoặc ngô), lấy thêm lòng trắng hay không và bao nhiêu thì tuỳ các bạn nhưng đừng lấy tất nhé. Tăng cường mồi tươi châu chấu hay dế, tăng cường ở đây tôi chỉ lưu ý là thường xuyên và đều thôi.
* Nuôi chim HM bạn nên tập cho con chim của mình ăn mồi tươi, nếu con nào không ăn thì hôm nào rảnh rỗi bạn tháo cóng đựng cám ra và cho vào lồng ít mồi tươi, nó sẽ phải ăn thôi, nhớ lắp lại cóng đựng cám nhé. Không nên cho chim HM ăn sâu qui vì chim sẽ bị bó lông và lông khi thay sẽ bị quăn. Về lồng trại ta nên phủ áo lồng vào một chút, để chim chỗ tĩnh và mát, có độ ẩm càng tốt, tối cho đi ngủ sớm và phủ kín áo lồng. Cho chim tắm thường xuyên nhưng đừng dọn lồng nhiều (1 tuần trở lên hẵng dọn), tôi thấy cách này khá hay, chim thay lông rất nhanh nhưng cách này hơi khó cho các bạn nhà không được rộng vì hơi mùi một tý.
Nếu có điều kiện các bạn cho chim tắm buổi chiều làm sao để chim trước khi phủ áo lồng cho đi ngủ chim chưa khô hẳn lông, nhiều người cho là cách này làm chim yếu nhưng tôi lại nghĩ là chim HM thân nhiệt cao nên kô ảnh hưởng mấy đâu, làm như vậy chim HM tuột lông rất mau (KN từ chim nhà luôn). Chim HM thương thay lông theo trình tự từ lông đầu, lông cánh, lông người, lông đuôi và lông âu cánh, sau mỗi một đợt trút lông chim nuôi lông măng ra hẳn rồi trút tiếp đợt mới.
Để chơi một con chim họa mi hót hay và nhiều giọng, bạn phải luôn luôn cho chim đi dượt, một con chim có có tuổi lồng, già rừng thường thì là giọng rất trong và hay tiếng hót có hồn của núi rừng, giọng có tiếng suối,..tiếng cúc cu, tiếng mèo kêu, có con bắt được giọng bắt cô trói cột…khổ quá, hót được cả giọng chích choè và các giọng khác…đó là con chim hay..bạn có tiền mà không mua được, vì con chim hay ít khi người ta bán.
Nếu chim của bạn là chim mộc hoặc mộc dở thì bạn vẫn phải mang đi dượt chim, phương pháp trùm kín áo lồng để dưới đất cho nó nghe ngóng các bậc đại ca hót để bắt giọng, như kiểu hát Karaoke đấy, Trường hợp không đi dượt chim được thì mua CD họa mi trống hót để chim nghe tập giọng. Muốn tập cho chim hót khỏe và hay bạn phải bỏ hết áo lồng, treo chim lên cao hòa nhập với đất trời thiên nhiên, yên tĩnh chim hót rất hay và nhiều giọng. Nếu chim của bạn chỉ nuôi ở nhà cho dù tuổi lồng có đến 6 năm chim hót dở vẫn là dở.
