“Người mình nuôi chim hót, phần đông chỉ đòi hỏi ở chất giọng rừng. Điều đó không có nghĩa là sai, nhưng với một nghệ nhân cấp tiến, chưa nên coi đó làm điều thỏa mãn.
Ta phải tìm những phương cách hiệu nghiệm giúp cho chim hót hay hơn, nhiều giọng lạ hơn, như vậy mới gây được thích thú trong cuộc chơi. Và điều này, thật là quá dễ… Nhưng trước khi đề cập đến vấn đề này, ta nên thử tìm hiểu xem tại sao con chim trống cứ gân cổ lên hót? Tiếng hót mang lại thiết thực gì cho nó?
Nghe chim hót, ta thích thú vì tai được nghe những âm thanh trầm bổng như sóng biển rì rầm, như thác đổ ào ào, như thông reo vi vút, nhưng nếu như con chim đang gân cổ lên hót, ta không tránh được sự thương hại cho nó. Chim phải đúng ngã mình về phía trước, phồng to lồng ngực để có nhiều hơi, trong khi cổ rung lên như một sợi dây đàn ngân tiếng, miệng há to ra mặc sức cho những âm điệu tuôn trào…
Đó là niềm say mê chăng? Đó là niềm hứng khởi chăng? Xin thưa, không hẳn, không phải thế. Đó chính là một lợi khí sắc bén của chim, không có không được. Không biểu tỏ không xong. Chim không hót, hoặc có giọng hót không hay thì đời chim coi như tàn héo.
Giọng hót đó trước tiên là để thách thức những con trống cùng loại trong vùng hay biết: ta đã là chúa tể của lãnh địa này, ai lọt vào lãnh địa này sẽ bị trừng phạt đích đáng.
Và dĩ nhiên, không phải chỉ dọa suông đâu: nó đánh đuổi thật sự.
Được biết, những giống chim cũng như các loài muông thú khác, con nào cũng có lãnh địa riêng của mình. Đó là vùng chúng cho mình độc quyền săn mồi và làm tổ. Con nào không phục thì cứ xâm lăng. Thế nào cũng có cuộc thư hùng quyết liệt, bên thua sẽ đi bên thắng ở lại. Chính vì vậy con chim trống mới ráng sức hót to lên với những âm điệu hào hùng, thay thế cho muôn binh ngàn tướng, hầu dằn mặt cho kẻ thù khiếp sợ. Những con chim sợ là những con chim “sức lực mồm miệng không bằng ai” nên đành chịu “rét”.Tiếng hót hùng dũng của con chim trống cũng còn mang một ý nghĩa khác, đó là tiếng hót để gợi tình quyến rũ chim mái trong mùa sinh sản.
Cũng xin nói thêm, loài chim, trừ Phượng Hoàng ra (theo truyền thuyết) thì sau mùa sinh sản, chim không còn đi đôi với nhau, không còn sống cặp với nhau, trống mái mỗi con đi một ngã. Đến mùa sinh sản năm sau, tức đầu mùa xuân, chúng lại gọi bầy. Các chị chim mái thường thích “cặp bồ” với anh trống hào hoa, có giọng hót mê ly truyền cảm nhất.Thực tế là những con hót hay là những con sung sức (tiếng nhà nghề gọi là sung hay có lửa, chỉ chim trong thời kỳ sung sức). Chim đã sung sức thì đủ lửa nên hung hăng, và tất nhiên có bộ mã đẹp. Khi đã có đôi có đũa thì mái trống lúc nào cũng có mặt bên nhau. Chúng bắt đầu chuẩn bị cho mùa sinh đẻ.”
