Chimcanh.vn xin giới thiệu đến bạn đọc một số kỹ thuật chăm sóc, phân biệt chim cu gáy. Hi vọng bài viết này sẽ giúp bạn đọc có thêm kinh nghiệm chăm sóc chim cu gáy.
I. Cách nhận biết chim trống, chim mái
Chim trống, chim mái của chim gầm ghì và chim gáy nhìn giống nhau nhưng thật ra bề ngoài chúng có chút ít khác nhau. Chúng bắt đầu trưởng thành và sinh sản vào khoản 5 tháng tuổi. Để xác định trống mái của 2 giống chim này ban dựa vào những cách sau đây:
- Tròng đen: Vòng tròn của tròng đen của con trống nhỏ hơn và sáng hơn con mái.
- Màu lông: khi ta nhìn thật kỹ sẽ thấy mầu lông của chúng có khác. Lông trên trán của con trống sáng hơn con mái. Riêng chim gầm ghì lông trên trán con trống có màu xám nhạt còn con mái có màu nâu nhạt.
- Kích thước, ngoại hình: Chim trống dĩ nhiên to hơn con mái. Hai con xuất hiện, tướng tá của con trống to khỏe hơn của con mái và cái đầu cua con trống to và cục mịch hơn.
- Giọng: Con trống gáy to tiếng hơn con mái. Con mái rất im lặng và khi con mái gù sẽ có âm sắt cao hơn con trống.
- Gù đấu (gù chào): Khi con bạn tình xuất hiện thì con trống sẽ gù sát đất (gù cái đầu thấp) với con mái nhiều lấn, còn con mái thì hầu như không bao giờ gù, trừ khi trong đàn toàn mái và không có con trống trong khoản thời gian dài.
- Chân của chim trống thì to và dài hơn chim mái.
- Xương dưới bụng (2 xương ghim) gần phao của chim mái thì rộng hơn chim trống. Điểm này hầu như loài chim đều giống nhau, bởi vì chim mái phải có khoản trống để cho trứng nằm.
- Chim trống ngực phải rộng và thường đậu trên những cành chắc chắn, con con mái thì đậu khác hơn (cành nào cũng được).
- Cái đầu của chim trống to và rộng hơn, còn chim mái thì đầu nhỏ và tròn hơn.
- Chim trống chủ động và hung hăng về phía chim trống khác.
Ngoài ra còn có một số đặc điểm khác để ta có thể nhận biết giới tính của chim như: Khi ghe gù đấu, chim mái ở trong lồng chạy ầm ầm, nhưng đưa chim mồi tới lại không chịu gù. Chim mái khi lên nhánh thế nằm đó, không bao giờ gù, rồi tự nhảy. Khi chim mái cất tiếng gáy thì hầu như chim lồng trộn rồi gáy rất xôn xao. ( điềm này sao giống con người quá… nghe tiếng cô gái nào nói ngoài của sổ thì bằng mọi giá, các chàng chắc chắn hé cửa ra nhìn…
Chim cu gáy trống và mái
II. Kỹ thuật chăm sóc chim cu gáy
Thức ăn của chim cu gáy
Chim cu là giống ăn hạt, hạt không được bóc vỏ (xây sát) trước khi cho chúng ăn. Hầu như người nuôi chim thích làm thức ăn bằng cách kết hợp nhiều loại hạt khác nhau. Lúa hạt ngắn, trước khi cho ăn, họ thường rữa sạch bụi và những cọng cỏ, phơi khô rồi cất giữ chúng nơi khô ráo hay bỏ vào chai lọ rồi đậy kín lại để tránh ẩm móc và côn trùng.
Rất nhiều loại hạt có thể giữ cho chim cu sức khỏe tốt, như bông cỏ giúp tiêu hóa, lúa mạch đen giúp chất bổ cho bộ lông, đậu thì dồi dào chất bổ, mè thì có chất dầu nên giữ cho lông bóng và cứng hơn. Hầu hết các loại hạt thông thường dùng cho chim cu có kích thước trung bình ( chim ngói, chim gáy …) là bo bo, lúa mì và hạt kê. Còn những loại chim có kích thước nhỏ ( cu pháp, cu gầm ghì …) lại ưa thích các loại hạt nhỏ như là kê hay hạt bông cỏ, nhưng chúng sẽ ăn bobo hay lúa mì nếu chúng ta cho chúng ăn.
Ở thailand, lúa là món ăn chính cho chim cu, những loại hạt khác chỉ món ăn phụ. Chứa đựng thức ăn trong hũ riêng. Không được trộn hạt với lúa bởi vì chim cu chỉ ăn ngũ cốc thôi, như vậy sẽ làm chim cu mập và không khỏe mạnh được.
Nước uống
Nước cho chim cu uống phải là nước sạch, nếu dùng nước máy thì đừng che đậy và chờ cho chất clo bốc hơi hết mới được dùng. Nếu lồng chim thường treo ngoài nắng, thì nên thay nước mỗi ngày để ngừa triệu chứng khô cổ họng.
Các loại thức ăn khác
Đất đen
Công thức làm đất đen rất đặt biệt, đất đen được làm ra từ cây cỏ và khoáng chất, làm nền tản vững chắc cho sức khỏe và giọng gáy cho chim cu. Nó bao gồm chất vôi, trộn với đất và một ít than đập nhỏ (hay mồ hống). Chim cu trong thiên nhiên ăn đất và đất núi lửa (đất đỏ) đôi khi liếm muối để bồi dưỡng chất dinh dưỡng và sức khỏe.
Sạn
Chim cu trong tự nhiên rất cần ăn sạn để nghiền nát thức ăn nhất là những hạt già và cứng. Chim cu cần chất vôi để tạo vỏ trứng và sú thức ăn cho chim con. Đặt biệt cho việc sinh sản và tạo xương của chúng. Chim cu mái sẽ lấy chất vôi từ xương chúng để cung cấp đủ cho trứng, bởi thế sự sinh sản sẽ dừng lại đến khi nào có đầy đủ chất vôi chúng cần cho cơ thể. Than củi giúp tiêu hóa và sạn giúp nghiền nát hạt trong mề của chim cu. Đất sạn không nên trộn chung với thức ăn mà phải chứa vào cóng riêng.
Muối
Muối là chất khoáng cần thiết. Chim cu thường hấp thụ những khoán chất vi lượng từ thức ăn nhưng không đủ những phân tử như là iot, mangan, coban … thận trọng cho ăn thêm muối cho vật nuôi rất tốt. Muối biển nguyên chất rất có nhiều khoáng chất cho chim cu, nhưng nếu ta cho ăn nhiều quá sẽ làm giảm chất giọng. Tốt nhất cho chim cu ăn muối mỗi tuần một lần, muối cho vào cái đĩa cho chim ăn và ngày hôm sau nhớ lấy dĩa muối ra.
Môi trường sống
Chim cu phải cần được nhận ánh sáng mặt trời vài tiếng mỗi ngày. Treo lồng những nơi khác nhau sẽ làm cho chim cu có khí thế và sung hơn, không được để ánh sáng trực tiếp chiếu hết lồng mà phải có bóng râm để có chổ cho chim cu vào khi cần thiết. Chim cu khi phơi nắng thường nằm xòe cánh và đuôi dưới đấy lồng để tống khứ những côn trùng (ve) ra khỏi lông chúng. Nếu không có ánh sáng mặt trời thí phải mua bóng đèn (spectrum light) để chiếu sáng cho chim cu để thây thế ánh sáng mặt trời. Nếu để lồng những nơi tối trong nhà hay là những nơi lạnh, bạn có thể mắc thêm bóng đèn cho mỗi cái lồng với khoản cách phù hợp.
Sự hoản sợ ban đêm
Trong thiên nhiên khi chổ ngủ bị đe dọa (hoản sợ) chúng sẽ bay lên để thoát khỏi sự đe dọa nguy hiểm của chúng. Thỉnh thoản chim trong nuôi trong lồng cũng bị hoản sợ ban đêm. Sự hoản sợ này có thể lảm gảy lông cánh, rách đầu hay rách mình chảy máu. Sự việc xảy ra khi chim cu ngủ những nơi rất tối hay là những con chim mới đặt trong tình cảnh mới (đổi chổ, chim bổi mới…). Chim cu nhìn đêm tối rât kém nên chúng dễ bị hoản sợ, khi chúng nghe ồn ào và chúng sẽ nhảy ngay và kết quả là bị thương. Dĩ nhiên chim cu càng cố thoát khỏi cái lồng thì những chắn song lòng sẽ làm chim cu bị thương tồi tệ hơn.
Cách giải quyết là mắc bóng điện ngủ sao cho vừa đủ ánh sáng cho chúng thấy chung quanh vào ban đêm. Nếu ánh sáng quá mạnh sẽ làm chim khó ngủ, nếu vậy thì tốt nhất trùm tấm màng để có bóng tối cho chúng ngủ. Tiếng động, đồ đạc trong nhà có thể làm chim hoản sợ.
Nhiệt độ
Chim gầm ghì và cu cườm chịu nhiệt rất kém. Khi nhiệt độ hạ xuống 10 độ C chim cu sẻ bị cú rũ, nếu nhiệt độ hạ hơn nữa thì chim cu sẻ chết. Người nuôi nên đặt một bóng điện trong lồng. Vì chim cu là loại sống ở khí hậu xích đạo nên chúng có thể sống ở môi trường mà nhiệt độ lên tới 42 độ C.
III. Lồng nuôi
Lồng đơn
Mỗi lồng đơn chỉ nuôi nuôi chứa cho mỗi con chim cu thôi. Thông thường lồng nuôi có kích thước là 16 – 16,5 inch ( 40,6 – 61,9 cm). Hai kiều lồng mà người Thái Lan thường dùng là lồng có hình dạng giống như cái trống, hay hình ống, còn kiểu khác có hình ovan (hình quả đào).
Nang lồng (song) được làm bằng tre nên có thể chống lại côn trùng và mối mọt. Nang lồng làm bằng song mây thì cứng và bền. Nhiều nang lồng làm bằng dây leo nhưng không nhìn đẹp bằng song mây.
Cầu lồng (dùng để chim đậu) nên chọn kích thước phù hộp cho chân chim đứng bám. Cầu ba cạnh (hình chữ Z) thì rất phù hộp cho loại lồng này, vì nó rât tốt cho chim khi chúng thây đổi vị trí. Một số cầu được làm bằng thủ công, nhám nhưng mịn để cho chim cu bám chắc hơn. Cầu, thông thường được làm bằng gổ hay rễ cây cứng.
Trong lồng đơn, người nuôi chim nên đặt bồn (cóng) chứa thức ăn bao gồm: ngũ cốc, nước, sỏi cát, và khoán chất.
Để giữ cho chim cu yên tĩnh và không chú ý những tiếng động, người nuôi phải làm 2 màng vải. Người nuôi che phủ ( trùm ) một tấm màng làm bằng vải mỏng bên trong, màng vải này có chúc năng ngăn ngừa tiếng động gây sợ hãi cho chim gáy nhưng vẫn thấy đối thủ khi thi đấu nên. Một tấm màng dày phủ bên ngoài dùng để trùm kín lòng, giữ chim yên tỉnh và khỏi bị sợ khi di chuyển.
Chuồng chim
Người nuôi nên làm một cái lồng lớn hay là chuồng chim cho chim gáy khi chúng không đi thi đấu. Không được nhốt chim luôn cu trong lồng đơn. Chuồn nuôi rất cần thiết cho chim con, và chim trưởng thành và chim mồi nghĩ ngơi sau khi thi đấu. Chim gáy rất cần một cái chuồng rộng, để chúng cần luyện tập, dùng cơ bắp để bay và giúp chúng có sức khỏe và giọng gáy chúng tốt hơn.
Nếu có điều kiện thì nên làm chuồng rộng, đặt vào trong chuồng vài nhánh cây cho chim đậu, và chuồng phải có đủ không gian cho chim bay, cái này rất lợi cho chim cho đôi cánh chim. Dưới sàn chuồng nên làm bằng gỗ hay bằng cát trần. Cu gầm ghì và chim gáy là những loại chim đi dưới đất, vì thế chúng thường đi hay nằm dưới sàn chuồng. Một cái chuồng tốt được làm bằng 2 lớp dây kẽm để ngăn ngừa và tránh xa những con vật thường tung hoành và sát hại cho chim cu như là chuột, mèo.
Không được nhốt chim cu luôn trong chuồng nuôi hay lồng đơn mà phải nuôi nhốt thay đổi. Người nuôi nên nhốt chúng trong chuồng nuôi thường xuyên hơn lồng đơn. Không được nhốt chim trong lòng đơn lâu.
Có lẽ người Thái Lan nuôi chim gáy so với người Việt Nam mình có khác…
Ghép đôi cho chim
Khi người nuôi chọn một đôi chim cu cho đẻ, điều trước tiên là phải cần chuẩn bị một cái chuồng (lồng) đẻ, Chuồng đẻ không có qui định về kích thước, nó chỉ phụ thuộc vào điều kiện nơi ở của người nuôi. Để bảo vệ chim cu từ mèo, chuột và các loài thú ăn thịt khác, chuồng đẻ nên làm bằng lưới sắt. Chiều cao của chuồng nuôi đẻ thường là 45, 90, 135 hay là 180 cm, chiều rộng 60 cm và chiều dài từ 100 đến 180 cm.
Dưới đáy lồng người nuôi thường đổ cát sỏi khô hay làm bằng gổ ván, bởi vì chim cu ngoài hoang dã thường kiếm ăn ở dưới đất nên việc này giúp chúng cảm thấy giống ngoài thiên nhiên hơn. Chuồng phải đặt nơi có ánh nắng buổi sáng chiếu vào, nhưng cái tổ cần phải đặt trong bóng râm (tối).
Ghép đôi cho chim cu gáy
Lần đầu chọn 2 chim cu giống, người nuôi phải để cho chúng “làm quen” với nhau trước khi bỏ vào chuồng đẻ. Nhốt chim cu trống, mái vào hai lồng riêng và treo (đặt) hai cái lồng gần kề với nhau từ một đế hai tuần. Khi cả hai đã quen nhau, ban đêm chúng sẽ nằm ngủ gần nhau. Khi chuyển chúng ra xa nhau chúng sẽ gù và gáy gọi nhau ầm ỉ (cái này sao giống mấy bác quá nhỉ… mất bạn gái ai mà không la làng chứ). Kỷ thuật để tránh chúng gây hấn và đá nhau, nên sang con chim cu mái từ lồng nuôi vào chuồng đẻ trước rồi đặt lồng nuôi của chim cu trống kề bên chuồng chim đẻ. Sau vài ngày sang chim cu trống vào luôn chuồng đẻ. Tốt nhất là nên sang chim trống vào buổi chiều tối bởi vì chúng không có thời gian để gây hấn và đá nhau. Nếu chúng còn tiếp tục đá nhau thì nên ngăn chúng bằng một tấm bìa cứng hay là bỏ thêm vào chuồng đẻ vài con chim con để chúng có bạn và sẽ hết đá nhau.
Trong chuồng đẻ nên đặt vài cái tổ làm bằng dây mây, hộp gỗ hay vật liệu khác có hình dạng giống như cái bát (tô) nhỏ, vừa cho chim cu. Nên đặt 3 hay 4 cái tổ trong lồng đẻ để cho chúng chọn. Chim cu sẽ đẻ 2 trứng và nở sau 14 – 15 ngay ấp. Chim trống và chim mái thay phiên sú cho chim con. Không được quấy rối hay kiểm tra chúng thường xuyên, bưởi làm như vậy chúng sẽ bỏ tổ hay bị stress và không sú cho chim con nữa. Suốt những ngày đầu tiên, chim cu cha mẹ sú cho chim cu non bằng sữa của chúng. Sữa này được sản làm thức ăn lỏng ở trong cổ họng của chim cu bố mẹ. Chim cu sẽ chăm sóc con của chúng đến khi chúng có thể tự kiếm ăn, và tự rời xa bố mẹ.
Nhiều người nuôi đã dùng chim ngói sú nuôi và chăm sóc chim gáy hay chim gầm ghì con thay cho cha mẹ chúng. Người nuôi có thể dùng chim giống tốt và chỉ lấy trứng cho chim ngói ấp và nuôi, tiến trình này có thể sản sinh ra nhiều chim cu trong thời gian ngắn. Chim ngói không có gây sự với các loài chim cu khác và nuôi chim con rất tốt. Chim ngói có thời gian ấp trứng giống như chim gáy hay chim cu gầm ghì. Chim ngói nuôi chim non rất tốt và chim con sẻ lớn rất nhanh.
Nuôi chim gáy đẻ phải cho chim mái ăn đầy đủ chất vôi, dinh dưỡng, thức ăn, vitamin …
Thú chơi chim thì có “ muôn hình vạn tượng” về cách chơi. Kẻ thì thích chim đá, ngừơi thì thích chim hót, còn các Bác trong trang này, theo tôi đoán biết vẫn thích chim rập (chim gáy) hơn. Một con chim gáy hay, giá có thể lên đến bạc triệu và thậm chí hơn. Cổ nhân có nói “Con chim quí phải ở lồng son” nhưng có ai hiểu hết nghĩa “lồng son” ấy. Có ngừơi định nghĩa là phải một cái lồng bằng gỗ quí, bên trong phải có cầu ngà, cóng ngọc… và đa số người đời cho rằng ” lồng son” là cái lồng đẹp và rất quí giá, thế thôi. Nhưng lồng son mà nhốp con chim gáy thì quả là “trọc phú” quá, “dị hợm” quá … đôi khi khách tới chơi và chỉ coi cái lồng, “quên” đi chú gáy cưng thì làm cho người chủ gáy buồn lắm lắm…. còn nếu nuôi chim gáy mà nhốt cái lồng to, rộng quá, lông đuôi dài nhằng, thân hình bóng mựơt … thì sẽ bị đánh giá ngay; là không phải “nghệ nhân” chơi chim gáy, và chú gáy cảm thấy mình thật là “hạnh phúc” và “sung sướng” thì làm sao cất tiếng gáy một cách ” Bức bối, tức tới, và dằn vặc” được. Bởi thế người chơi chim gáy sang trọng ở chổ là phải “biết chơi lồng”.
