Chơi và nuôi chim cu gáy

Chim cu gáy (còn gọi là chim gáy) đã được dân sành chơi chim cảnh rất ngưỡng mộ, xếp đặt vào “ngôi” hàng tứ quí cùng với dòng họ chim: yến, mi, yểng.

Loài chim hoang dã này thường sống ở các vùng đồng bằng, trung du. Với thói quen tỉnh giấc khi trời vừa tảng sáng bay đi kiếm thức ăn. Khi lúa chín rộ, chúng kéo nhau từng đàn tới 20 – 30 con một lúc, chứ không như trước đó chỉ vài ba con đi ăn lẻ.

Để bẫy được chim gáy, đó là cả một quá trình nghiên cứu địa thế và thời gian chim đến ăn. Trước hết phải có con gáy mồi đã được thuần dưỡng công phu, một tấm lưới rộng, con mồi để cạnh bẫy. Rồi người ngồi bên cạnh ngụy trang không để chim biết và tiếng “huýt sáo” hiệu lệnh cất lên, sẽ nhử chim mồi gọi đồng loại đến.

Lựa chọn chim cu gáy

– Dựa vào cườm và phao:

Nhìn qua cườm ta có thể đoán được khá đúng chất giọng của chim: các cụ có câu “Kim nổ, thổ vừng”. Nổ tức là hạt cườm màu trắng trên cổ chim to tròn, chim có cườm này thường gáy giọng kim. Vừng là hạt cườm nhỏ li ti như hạt vừng chim có cườm này thường gáy giọng thổ. Chim mà nền lông đen trên cổ nhiều thì gù nhiều. Chim mà có cườm giắt thường là chim hay. Những hạt cườm trên vai chim có màu vàng nhạt mà kéo càng cao lên phía trên cổ cũng tốt.

– Dựa vào màu lông:

Lúc quan sát màu lông của cu gáy để chọn người ta kết hợp quan sát cả màu lông mình chim và màu lông phao chim. Màu lông mình chim người ta phân làm ba loại:

Mã kẻ mực: Màu lông xám tối, chim nhút nhát, giọng không hay, không nên chọn.

Mã phấn hồng: Lông có sắc phớt hồng như có phấn, giọng thường được, nên mua.

Mã sậm tía: là màu ở giữa 2 màu trên, lông chim có sắc sẫm tía, chim nuôi lâu nổi nhưng đã nổi rất bền, thường làm chim mồi bẫy, chim gáy bất kỳ lúc nào.

Về màu lông của phao có 3 loại chính: xám, hồng, trắng. Ngoài ra còn có loại phao pha trộn giữa 3 màu này.

Chim phao xám lâu nổi nhưng khi đã nổi thì siêng gáy.

Chim phao hồng: Chim phao hồng dễ nổi hơn phao xám nhưng không bền chim bằng loại phao xám.

Chim phao trắng: Nhanh nổi nhưng không bền chim.

– Dựa vào sự phân biệt chim trống mái:

Chọn chim trống:

+ Đầu nhỏ, tròn, lông đầu xanh.

+ Mỏ to, gồ.

+ Dáng đứng: khi đứng trên cầu đuôi hay cụp xuông (lưng gù, đuôi cụp).

+ Xương bụng phía dưới gần hậu môn chụm.

+ Khi gáy: Chim trông có khả năng đảo giọng.

– Dựa vào màu chân chim:

Người chơi thường cho rằng chim non là chân đỏ son. Điều này đúng nhưng không đủ, vì theo vùng có chim rất già nhưng chân vẫn đỏ son. Người chơi kỹ lại lấy tiêu chí chim già mà chân vẫn đỏ son để chọn. Chim có móng trắng, được cho là chim hay.

Chim cu gáy

Lồng nuôi cu gáy

Tuỳ điều kiện kinh tế và sở thích của mỗi người, ta có thể chọn cho mình những chiếc lồng nuôi chim khác nhau. Từ những chiếc lồng có giá trị kinh tế thấp đến những chiếc lồng bạc triệu.

Tuy nhiên, khi mới nuôi chim mộc (chim bổi) – tức là chim mới bắt từ rừng mang về, chim non mới bắt từ ổ hoặc chim non mới ấp nở ra ta chỉ cần những chiếc lồng ít tiền hoặc những chiếc lồng tự làm được là cũng có thể nuôi chim được rồi.

Yêu cầu lồng nuôi phải là:

– Lồng chắc chắn, không để chim sổng lồng, có móc treo lên cây dễ dàng.

– Nan lồng nên làm bằng vật liệu tre, trúc để giảm thiểu tối đa việc tổn thương cho chim khi chim bổi (nhất là lúc mới bắt từ rừng về).

– Là loại lồng có thể lợp 3 mặt bằng lá cọ, hoặc phủ áo lồng bằng vải.

– Bên trong lồng phải có những dụng cụ cho chim ăn bằng mây, tre đan hình chum.

Đáy lồng nên có một cái mẹt đan bằng tre, nứa để hứng chất thải của chim.

Thông thường, người sành chơi chim cu gáy thường chọn lồng quả đào để nuôi chim cu gáy.

Thức ăn cho cu gáy

– Thóc: Chọn loại thóc nhỏ hạt, không có râu mà là thóc mới. Bỏ thóc vào bao tải rồi dùng chân đạp mạnh nhiều lần (mục đích làm cho những đầu nhọn của hạt thóc (nếu có) gãy bớt đi, tránh làm tổn hại đến hệ tiêu hoá của chim cu gáy), sau đó thả thóc vào chậu hoặc xô rồi cho nước vào, làm như vậy những hạt lép nổi lên ta loại bỏ hết đi còn lại thóc chắc để nuôi chim. Sau đó ta chắt hết nước, dùng khoảng một nắm muối nhỏ bỏ vào trong thóc rồi chà xát nhiều lần để giúp cho thóc sạch, rửa lại vài lần rồi phơi thật khô, cất kín cho chim ăn dần.

– Vừng: là loại hạt bổ sung thêm protein (đạm) và lipit (chất béo) cho chim cu gáy. Nên chọn vừng mới không ẩm mốc, hạt chắc. Khoảng một tuần thì cho chim ăn một thìa canh là vừa đủ.

– Lạc: nên chọn loại hạt chắc, loại bỏ những hạt mốc, vì trong hạt lạc mốc, việc dùng lạc làm thức ăn cho chim cũng nên dùng ít.

– Kê: chọn loại kê hạt nhỏ và cũng không nên dùng để thay thóc.

– Khoáng chất: Nếu có điều kiện thì nên làm khoáng chất bổ sung cho chim.

Cách làm: dùng đất sét lấy trong tổ mối đem về phơi khô tán nhỏ, cho một chút muối pha với nước sạch (nếm vào miệng thấy nhạt là được, nhớ là nhạt hơn canh ta ăn), ra hiệu thuốc thú y mua một túi Premix cho vật nuôi trộn vào với đất tổ mối, kiếm một vài vốc sỏi son (sỏi đồi) hạt nhỏ cỡ như viên đá lửa là tốt nhất. Tất cả các nguyên liệu trên ta cho trộn đều rồi cho nước muối nhạt vào luyện thật dẻo, viên thành bánh to bằng quả quýt nhỏ phơi thật khô cho vào lồng nuôi để chim tự sử dụng bổ sung khoáng chất dần dần.