"Rừng xanh lảnh lót Mi ca, Thư phòng Yến hót thiết tha, dặt dìu" Câu thơ ví von trên đã minh họa cho tiếng hót chim họa mi, chim yến vẫn luôn là nguốn cảm hứng miên man trong giới nghệ nhân, thi nhân.... Dáng vóc, màu sắc của họa mi không thanh tú, diêm dúa; đơn thuần chỉ là lớp áo lông màu vàng cháy (1). Đặc biệt viền quanh đôi mắt là hàng "lông mi" trắng xếch dài, tựa như lông mày vẽ (Họa: vẽ, Mi: lông mày). Chúng loáng thoáng ẩn hiện trong vòm lá vàng mùa thu, buông giọng hót ngân dài sang sảng, trong trẻo mỗi lúc mỗi cao tận ngút ngàn; như thúc giục, như đe dọa. Cả rừng núi muốn lặng đi trong tiếng họa mi ca hát, trải dài từ đất Nga giá buốt ngàn trùng, sang tận rừng núi sương lạnh Trung Quốc,... và cả vùng Cao Lạng nước ta. Bản tánh của chúng là háo thắng, đấu đá chiếm cứ lãnh địa, kiêu hãnh chiếm đoạt tình nhân. Bằng giọng hót đầy bản lãnh ấy, họa mi đã khuất phục nhiều tiếng hót của các loài chim rừng khác, nên được mệnh danh "ca sĩ của rừng xanh" (2) Giới nghệ nhân chơi họa mi ở nước ta trải qua kinh nghiệm từ vài chục năm nay không phải là ít, nhưng đó chỉ là những bước chấm phá rời rạc được giữ khóe, gọi là bí truyền của một vài nhóm hoặc cá nhân! Trong khi đó, người Trung Quốc đã trải qua hàng ngàn năm (3) thưởng thức nghệ thuật chơi chim. Ở nước mẹ quê hương của họa mi, nghệ nhân Trung Quốc đã dầy công thử nghiệm với hàng đàn họa mi từ nhiều nguồn gốc của các vùng lân cận đến trú cư và đã đúc kết những kinh nghiệm phong phú thành bài bản. Theo báo chí Trung Quốc, chỉ tính riêng các khu phố tại thủ đô Bắc Kinh có gần 300.000 người chơi chim. Qua sự tổng hợp các con số thống kê gần đây cho biết, Trung Quốc có đến 1.816 giống chim; chiếm một tỷ lệ ưu thế đến 14% của tổng số 9.023 giống chim được liệt kê trên thế giới! Cái hứng thứ nhất của người chơi chim họa mi là ngoài tiếng hót khá độc đáo; phần chính vẫn là bản tính háo thắng, thích đấu đá của chúng: Trường ca nhạc khúc bi thương, Mẻ đầu, sứt trán, một phương anh hùng! Do đó, từng làng xã thôn xóm Trung Quốc thường tổ chức hội hè lễ nghi quanh năm, kèm theo đó là những cuộc chọi đấu chim họa mi khá tưng bừng. Từ trẻ em, thanh niên đến cụ già đều say mê môn chơi có thể nói là tao nhã này, đây cũng là sự "phấn khởi" của cái gọi là: Thế nhân say cuộc đỏ đen, Hồ bao sạch túi, những phen khốn "cùn" ! Bạn đọc xem phần trình bày dưới đây có thể góp một phần lớn cho việc tránh phải bị móc hầu bao, mất nhiều công phu của bạn trong thú chơi hoặc ít ra cũng giải tỏa những thắc mắc dai dẳng từ nhiều năm nay! Nghệ nhân Trung Quốc nghiên cứu về đời sống, cách thuần dưỡng, trị bệnh, chọi đấu đối với loại chim đặc sản họa mi, sanh trưởng trên quê hương của họ ra sao? 1- Tập quán sống và sự trưởng thành Chim họa mi còn có tên gọi "họa mi vàng", chúng thường sống quần cư tại các tỉnh của Trung Quốc như: Chiết Giang, An Huy, Giang Tây, Giang Tô, Hồ Bắc, Hiệp Tây, Tứ Xuyên, Vân Nam, Quí Châu... Đặc điểm của họa mi là tiếng hót dài và chúng hót liên tục suốt năm, bất kể vào mùa nào, như gặp lúc nắng hạn, tuyết rơi, mưa dầm, từ lúc sáng sớm đến lúc trời tối mịt, chúng luôn cất cao giọng sang sảng, lảnh lót du dương. Giọng luôn được luyến láy từ trầm đến bổng, thấp đến cao, nghe rất đã tai. Đặc sắc là nhái giọng phảng phất giọng chim khác hoặc đồng loại. Chúng còn bắt chước được giọng mèo kêu, chó sủa, gà gáy làm cho mọi người cảm thấy thú vị! Họa mi thường lảng vảng đấu hót trên các tàn cây trong thôn xóm, vùng sát gần chân núi, cây cối bụi rậm quanh ruộng hoặc tàn cây ẩn khuất trên mái đình chùa. Chúng vui thích sinh hoạt đơn độc, ẩn mình trong các lùm cây bụi cỏ. Tính nhút nhát, rất sợ người. Chỉ cần nghe tiếng động là chúng tuôn bay hay ẩn mình khuất bóng ngay. Đặc biệt là thể hình đôi cánh ngắn bầu tròn nên sức bay lượn yếu, không bay cao và bay xa được. Nhưng chúng rất khéo chạy, bay, nhảy quanh tàn cây, khóm trúc. Có thể nói tài lẩn tránh, bay nhảy của chúng không giống các loại chim khác. Bản tính của họa mi là thích đấu đá bằng sức mạnh để chiếm đoạt, hùng cứ lãnh địa. Do đó tác phong chủ yếu của chúng là kiêu hãnh, luôn muốn tranh quyền làm bá chủ. Họa mi trống rất háu đá, nên quyết loại đối thủ và kể cả các loại chim khác khỏi vòng chiến. Chúng dùng vũ lực để bảo vệ tình nhân, nơi xây tổ ấm, vùng đất đang kiếm ăn. Bất kỳ con chim thứ ba nào xâm nhập vào lãnh địa là chúng dương oai "đao kiếm" tranh hùng ngay, không cần phải đấu hót dài dòng! Mặc dù cùng uống nước chung một con sông, một dòng suối, chúng cũng phân chia ranh giới rất rạch ròi. Vì đặc tính hiếu chiến của chim này, nên tạm gọi chúng là "anh hùng điểu" ! Mỗi năm vào tiết trời khoảng tháng 4-7 tại Trung Quốc, họa mi đã trưởng thành. Chúng thường giao phối vào lúc trời hừng sáng, kế đến là xây ổ. Ổ được xe kết bằng tre trúc, cỏ khô, nhánh tùng...; xây thành hình dáng cái ly hoặc hình trụ tròn; chọn đặt trong bụi cỏ rậm ở mặt đất hoặc khoảng nhánh của cây nhỏ. Trứng thường là màu đá quí xanh sẫm, xanh lục hoặc xanh lam nhợt, có lúc điểm phớt những chấm sọc. Mỗi ổ chúng đẻ từ 3 đến 5 trứng. Mỗi cặp họa mi trưởng thành, mỗi năm có thể ấp được từ 2 đến 3 lứa chim con. Chim con từ trứng nở ra không đủ ngày, lông măng chưa mọc đủ, chim con chưa rời ổ; đến khi lông chim con mọc dầy đều; lúc có thể rời ổ, gọi là chim "lông tơ". Từ giai đoạn "lông tơ" qua năm thứ hai, sau khi đã thay lông gọi là chim "lông đủ". Trải qua sau 2 năm, họa mi trưởng thành gọi là "lông già". Khoảng thời kỳ từ lúc chim còn ở ổ, lông tơ, lông đủ; suốt trong ba giai đoạn này đều gọi chung là chim con. Trong giai đoạn chim con, tánh tình chúng hiền lành, dễ dàng thuần dưỡng như ở cấp sơ học, nhưng tiếng hót ngắn, không giống như giọng cất cao lanh lảnh lúc trưởng thành. Chim ở giai đoạn "lông già" tức chim đã trưởng thành, tánh tình nóng nảy rối rít, luôn giao động, cho nên khó thuần dưỡng. Nhưng nếu sau khi luyện chúng "mở miệng" hót được, dễ dàng đưa giọng hót của chúng mỗi lúc càng nâng cao. Ngoài thời kỳ thay lông, thì hầu như suốt bốn mùa chúng luôn cất tiếng hót lanh lảnh vang dội! Một con họa mi đủ tiêu chuẩn, bản lãnh có thế đang đứng đấu hót, có thể đánh giá sơ bộ như sau: - thân thể đứng yên một chỗ, không liếc ngoái tứ phía - đầu ngẩng cao mà không nhìn xuống - chóp đuôi cúp xuống - đôi cánh giữ yên, không quạt lên - lông ốp sát thân - mỏ nhọn ưỡn dài. Nhìn chung tổng thể sắc diện của chim ở thế tỉnh táo, tự tin, oai phong là đạt ưu điểm "dách lầu" (số 1) 2 - Bắt chim con và mớm dưỡng Họa mi thường mỗi năm đẻ sai là 2 lứa, thời gian ấp trứng đến khi nở chim con là khoảng 9 ngày, chim con phải do cả chim cha và mẹ mớm thức ăn. Từ 3 đến 4 tuần lễ chim con có thể rời khỏi ổ, nhưng cơ thể vẫn còn yếu. Chúng được tiếp tục đút thức ăn suốt 6-7 tuần lễ, sau đó mới tự bay đi kiếm thức ăn. Mỗi ổ họa mi con, chỉ có từ 3 đến 5 con, do đó có cách phân biệt trống mái theo kinh nghiệm như sau: * Ổ chim chỉ có 3 con, có thể là 2 trống 1 mái. * Ổ chim chỉ có 4 con, có thể là 2 trống, 2 mái. * Ổ chim chỉ có 5 con, có thể là 3 trống, 2 mái. * Số ít ổ chỉ còn 3 mái. Ngoài ra, còn một số qui luật: * Con phá vỏ đầu tiên là con trống. * Ổ chim chỉ có 3 con: con lớn nhứt và lớn thứ 3 là trống. * Ổ chim chỉ có 4 con: như trường hợp trên. * Ổ chim chỉ có 5 con: con lớn nhứt, lớn thứ 3 và lớn thứ 5 là trống, còn lại là mái. Chim con trống thì lớn con, sức ăn rất mạnh, mỏ há rộng. Lúc chúng há mỏ đòi ăn, hãy nhìn trong họng: - bên mép nhiều màu hồng đỏ là trống - bên mép màu vàng là mái. Bắt chim con khỏi ổ thường là sau khi nở khoảng 15 ngày, thì chim mới cứng cáp. Cần phải chú ý nên bắt vào buổi sáng, không bắt vào buổi tối. Theo đời sống tự nhiên, vào buổi sáng thức ăn dồi dào, chim con được no đủ, thân thể khỏe mạnh. Nếu qua đêm, khi trời thay đổi lạnh, thức ăn hoang dã thiếu, chim cha mẹ tìm mồi khó, nên chim con dễ yếu sức, tiều tụy, ảnh hưởng đến việc thuần dưỡng. Theo dõi ổ chim con, bằng cách nhìn hướng tha mồi về của chim cha mẹ. Ngoài ra, có thể nhìn các tàn cây, bụi rậm có rải rác phân chim, tìm thấy gần đâu đó có ổ chim. Sau khi tìm được ổ chim, cần chọn ra con trống trong ổ và để yên ổ của chúng. Nên chọn con có thể hình lớn, mỏ lộ hình gồ lên, lỗ mũi rộng, sóng mũi nhô cao. Các con còn lại thì để yên, tối kỵ không nên khuấy động ổ hoặc các nhánh cây bụi rậm chung quanh ổ, phải cẩn thận giữ gìn nguyên trạng ban đầu, đợi vài ngày sau thì trở lại bắt. Trước khi bắt nên chuẩn bị thực phẩm ngon cho chim con, bắt xong nên đặt chim con trên cỏ khô lót đáy lồng. Hãy giữ nhiệt độ ấm, trên đường về tránh mưa thấm ướt. Sau khi chọn ra con trống trong ổ chim con, cho chúng ăn thức ăn hỗn hợp, thời kỳ chim đang nhú mọc lông nhung, lông tơ: phối hợp thực phẩm như sau: * Bột đậu hoặc đậu nành: 2g * Lòng đỏ trứng gà luộc: 3g * Rau cỏ xanh: 2g * Thịt cá tươi tán nhuyễn (bột cá, thịt nạc): 3g. Cả 4 thứ trộn chung với lượng nước vừa đủ thành dạng hồ nhão. Đến giai đoạn chim đã mọc "lông đủ", phải qua năm thứ 2, nhu cầu về thể trạng và sức lực tăng trưởng. Thời kỳ này phải cho tăng thêm chất khoáng vỏ trứng gà xay nhuyễn hoặc bột xương. Ngoài ra, cần cho ăn thêm các loại côn trùng như: sâu keo (loại sâu hay ăn hại lúa), cào cào, châu chấu... Nguồn Sưu tầm trên Internet
Ðề: Họa Mi chàng ca sĩ rừng xanh Bạn nào mới chơi mi nên xem qua bài này rất có ích. Úp lên nàooooooooo.... **==