Ngoài chợ tình Sa Pa, chợ ngựa Bắc Hà, chợ trâu Cán Cấu đã lừng danh, Lào Cai còn có một phiên chợ đặc biết khác: Chợ mi chiến ở Mường Khương.Mường Khương là huyện biên giới cách thành phố Lào Cai 55 km về phía Đông Bắc Chợ họp vào buổi sáng chủ nhật hàng tuần ở một con đường nhỏ sát khu chợ phiên huyện.Chợ tập trung trai tráng người H' Mông, người Giáy, người Dao người Kinh.... nơi đây chỉ có bán và mua hay đổi một mặt hàng duy nhất là chim hoạ mi chiến (chim hoạ mi đực chuyên hót và chọi) .Đây là một trong những điểm thu hút khá đông du khách, nhất là khách quốc tế mỗi khi tới thăm vùng cao này.hàng trăm lượt người tới mua bán, trao đổi chim hoạ mi với doanh số giao dịch khoảng trên 100 triệu đồng người mua nhiều kinh nghiệm mới phân biệt được họa mi rừng với họa mi nuôi kiểu công nghiệp đến từ bên kia biên giới Khi mua khách sẽ được người bán tư vấn miễn phí cách chăm sóc hoạ mi và hướng dẫn mua lồng chim đẹp hơn cùng thức ăn cho chim được chế biến sẵn cũng được bày bán trong chợ này.Ông Hảng Văn Phù, hơn 70 tuổi, người dân tộc Mông ở xã Mường Khương là một trong những người chơi chim hoạ mi có tiếng và cũng là người có kinh nghiệm chọn mua loài chim quý này cho biết, có “những con mi chiến Mường Khương giá bán sang Trung Quốc cả nửa cây vàng, còn giá bán một vài triệu đồng là chuyện bình thường. Có một con “mi bạc” bên Hà Giang mang sang bán cách đây vài năm, được một tay chơi người Hồng Kông mua với giá… tương đương một đàn trâu. Sau mỗi phiên chợ, có hàng trăm con họa mi từ chợ Mường Khương được thương lái mua xuất khẩu sang Trung Quốc và chuyển xuống các thành phố lớn dưới xuôi bán cho các đại gia chơi chim. Nói về màu sắc, thì hoạ mi trắng là hiếm nhất. Ông Hảng Sùng Diu, người Mông Tả Ngải Chồ (Mường Khương) “khoe”: Tôi đã 3 lần mua và bán loại chim mi trắng rồi đấy. Nó rất đẹp, hót hay, tìm mua rất khó. Từ mấy năm trước tôi có mua được và đã bán cho khách Trung Quốc, “Có những con đổi cả con ngựa cũng không mua được” như con hoạ mi hiện giờ của ông Triệu hồngTắc, người Hoa, chơi chim từ khi còn là thiếu niên , nay đã ngoài 80.Mặc dù do thi đấu nhiều, chim hoạ mi của ông đã hỏng một bên mắt, có người trả giá cao, song ông không bán vì theo ông “nó hót vẫn hay và đá vẫn khoẻ”. Ông Triệu hồng Tắc cho biết: Họa mi thường có tròng mắt màu thiên thanh, con nào màu nâu đã là quý, nhưng cực quý phải kể đến những con tròng mắt màu lửa. “Võ” của chim thì không cần phải dạy. Mỗi con một kiểu khác nhau, con bóp mỏ đối phương, con thì bóp cổ…. “Có con ra đòn hiểm độc, như rút lưỡi đối thủ, có con chơi kiểu “anh hùng mã thượng, ra đòn thẳng thắn, con khác lại “oánh” kiểu tiểu nhân…” Có những con chim mang khí độ anh hùng tới mức, chỉ cần cất tiếng quát, đối thủ đã im re, nép vào góc lồng, mất hết nhuệ khí chiến đấu. Những người già ở Mường Khương còn cho biết: Từ khi người Mông biết xuống chợ phiên thì cũng là lúc ở Mường Khương có một góc bán hàng dành riêng cho những người chơi chim, nhất là giống chim họa mi. Góc này thay đổi theo từng mùa: cứ nơi nào có nhiều cây, nhiều bóng mát thì nơi đó được dành để cho những chú chim hoạ mi đua tiếng hót.
