[h=2]Kỳ 1 : Thần khuyển đại tướng quân ! Trong dân gian chó Phú Quốc được coi là “vương khuyển”. Sự tôn vinh đó là có cơ sở, bởi trong lịch sử đã từng có 4 con chó Phú Quốc được vua Gia Long sắc phong một cách trọng thị không kém cạnh gì những công thần khai quốc của nhà Nguyễn.[/h] Kỳ 1: Công ngang với công thần khai quốc 4 con chó của vua Gia Long Vua Gia Long nuôi 4 con chó Phú Quốc (2 đực, 2 cái), 4 con chó này đã theo ông trong suốt những năm bôn tẩu, từ miền biển lên miền núi, từ nơi bình an đến chốn hiểm nghèo. Sử sách nhà Nguyễn đương nhiên không ghi những chiến công của những con chó, vì chuyện “chó” có lẽ là chuyện “nhạy cảm” nên các sử gia không tiện chép lại. Vả lại, chính sử nhà Nguyễn là cuốn Đại Nam thực lục (gồm Tiền biên và Chính biên) được khởi biên từ năm Minh Mệnh thứ 2 (1821), mãi đến năm 1909 mới hoàn thành, phần nói về vua Gia Long và các chúa Nguyễn chỉ đề cập đến các sự kiện chính, không nêu nhiều chi tiết. Tuy nhiên, sách Nguyễn Phúc tộc đế phả tường giải đồ, một cuốn sách gia truyền ghi chép và lý giải tất cả những chuyện liên quan đến hoàng tộc, lại ghi rất rõ về 4 con chó này, không những về chiến công mà còn mô tả khá kỹ về đặc tính của chó Phú Quốc. Cuốn sách hiện vẫn còn lưu giữ trong gia đình ông Nguyễn Phúc Ưng Viên, cháu gọi vua Minh Mệnh bằng ông cố. Một con chó Phú Quốc - Ảnh: Giang Sơn Ông Ưng Viên bảo, nếu không có 4 con chó Phú Quốc cứu nguy thì ông Gia Long 2 lần chết chắc trước khi lên ngôi. Lần thứ nhất, khi bị quân Tây Sơn truy đuổi ở dưới chân phía Nam dốc Gành Đỏ (vùng Bằng Lăng, Phú Yên), ông trốn vào một lũy tre, xung quanh là bụi rậm. 4 con chó vây quanh bảo vệ ông. Không ngờ trong bụi rậm này có một hang rái cá (khoảng 10 con lớn nhỏ). 4 con chó khống chế đàn rái cá, khiến chúng im thin thít. Khoảng 1000 quân Tây Sơn cùng một bầy chó Ngao siết chặt vòng vây. Khi vòng vây khép lại còn đường kính khoảng 30 mét, những con chó Phú Quốc khôn ngoan lập tức mở đường cho bầy rái cá chạy để đánh lạc hướng bầy chó Ngao. Quả nhiên bầy chó Ngao rượt đuổi theo bầy rái cá và quân Tây Sơn chuyển cuộc truy lùng theo hướng bầy chó Ngao, nhờ đó mà vua Gia Long thoát nạn. Lần thứ 2, khi ông bị truy đuổi ở Cà Tang hạ (Quế Sơn, Quảng Nam), cùng đường phải chui vào một bụi rậm, 4 con chó cũng vây quanh bảo vệ. Khi quân Tây Sơn hãm sát nơi ông trú ẩn, họ dùng giáo chọc khắp nơi. Một con chó đã lấy thân mình đỡ ngọn giáo đâm vào ông, 3 con còn lại mở đường cho ông chạy thoát. Sau khi lên ngôi, vua Gia Long khi bình công phong thưởng cho tướng sĩ, đã không quên sắc phong cho 4 con chó Phú Quốc danh hiệu: “Cứu khổn phò nguy Tá quốc huân thần Thần khuyển đại tướng quân”. Sau khi 4 con chó qua đời, ông đã cho an táng và lập miếu thờ trọng thể. [TABLE="align: center"] [TR] [TD] Chó Phú Quốc nhảy vượt chướng ngại vật trong một thi đua chó ở Phú Quốc - Ảnh: Giang Sơn [/TD] [/TR] [/TABLE] Khi chó Phú Quốc là quân khuyển Không chỉ vua Gia Long nuôi chó Phú Quốc để phò tá cho mình, quân đội nhà Nguyễn còn dùng chó Phú Quốc làm quân khuyển, vô cùng lợi hại. Cần biết, trước đó quân đội Tây Sơn cũng dùng chó Phú Quốc làm quân khuyển, nhưng sau đó không biết vị quân sư nào làm tham mưu đã thay chó Phú Quốc bằng chó Ngao (giống chó Ngao Tây Tạng ngày nay), tưởng rằng chó Ngao dũng mãnh hữu hiệu hơn, nhưng sự thực thì chó Ngao không tinh nhạy bằng chó Phú Quốc, hơn nữa Ngao là giống chó xứ lạnh, không thích hợp với đặc điểm thổ nhưỡng miền Nam nước ta nên nhanh chóng bị bệnh tật, thoái hóa. Theo nhận xét của ông Ưng Viên thì một trong nhiều nguyên nhân quân đội nhà Tây Sơn thua quân đội nhà Nguyễn là quân đội Tây Sơn đã dùng chó Ngao thay cho chó Phú Quốc. Dùng chó Phú Quốc làm quân khuyển có những điểm ưu việt mà cha ông ta đã sớm thấy rõ : Thứ nhất, chó Phú Quốc khi xác định được lãnh địa thì làm chủ hoàn toàn lãnh địa của mình, nghĩa là chúng không sợ bất cứ “thằng nào con nào”, kể cả cọp nếu bước vào lãnh địa của chúng. Điều đó cũng có nghĩa là không có bất cứ một người lạ, vật lạ nào rơi vào phạm vi lãnh địa của chúng mà chúng không phát hiện. Do đó, thám báo, gián điệp không thể trà trộn vào các đội quân có chó Phú Quốc. Một con chó Phú Quốc Thứ hai, chó Phú Quốc là giống chó săn tài ba, chúng có khả năng truy tìm đến cùng dấu vết con mồi và rất ít khi bỏ cuộc. Chúng lại có khả năng tuân thủ mệnh lệnh một cách chính xác mà không tốn nhiều công huấn luyện. Vì vậy, chúng được sử dụng tốt nhất trong trinh sát (du binh). Dấu vết địch quân, việc bố trí lực lượng và mọi động thái dịch chuyển của địch quân đều khó có thể “qua mắt” được chó Phú Quốc. Thứ ba, bảo vệ chủ và tự vệ tốt. Trong điều kiện chiến đấu bằng giáo mác, cung tên và súng ống thô sơ, chó Phú Quốc có thể hỗ trợ, phối hợp với chủ trong tấn công kẻ địch và phòng thủ bảo vệ chủ, đặc biệt hữu hiệu trong phục kích và đoạn hậu. Chúng có khả năng né tránh tốt nên ít bị thương vong. Đặc biệt, chó Phú Quốc không ăn những thức ăn “nhân tạo” (có bàn tay “chế biến” của người không phải là chủ nó) nên rất khó bị mắc bẩy hoặc bị dùng thuốc độc tiêu diệt. Thứ tư, chó Phú Quốc là một nhà phong thủy đại tài. Phát hiện nơi nào “đất lành”, nơi nào “đất dữ” là khả năng có ở nhiều loài chó, nhưng rõ nhất là ở chó Phú Quốc. Quân đội nhà Nguyễn khi trú quân, nơi nào chó Phú Quốc có những biểu hiện bất an và không chịu nằm, nơi đó không dựng trại, chỉ dựng trại ở những nơi chó có biểu hiện an lành và chịu nằm. Nơi “đất lành” chính là nơi có địa y tốt, không bị tác hại bởi chướng khí, tạo hưng phấn và ngăn ngừa được dịch bệnh. Thứ năm, cũng theo sách trên, chó Phú Quốc có khả năng phát hiện bệnh tật của chủ và tìm cây lá về cho chủ ăn để chữa bệnh. Khả năng này của chó Phú Quốc còn được ghi trong 2 cuốn sách là Nguyễn Phúc tộc dược minh y kính và Nguyễn Phúc tộc y gia truyền thế thường hành (cũng là các cuốn sách gia truyền của hoàng tộc nhà Nguyễn), trong đó có ghi chép những loại thảo dược do chính chó Phú Quốc tìm về chữa bệnh cho chủ. Trong quân đội, chó Phú Quốc giúp ích nhiều cho các nhà quân y sớm phát hiện để ngăn chặn bệnh tật cho tướng sĩ. Những khả năng nói trên của chó Phú Quốc hiện nay có rất ít người biết tới, nhưng cha ông ta đã từng phát hiện, khai thác và đúc kết. Đó là một trong những bí mật quân sự của tiền nhân và vẫn đang tiềm ẩn trong những con chó Phú Quốc ngày nay (còn tiếp). Hoàng Hải Vân
Kỳ 2: Chó Phú Quốc và chó xoáy Thái, con nào đẻ ra con nào? [h=2](TNO) “Xây dựng thương hiệu chó Phú Quốc” là cần thiết nhưng không nên quá bận tâm, bởi chó Phú Quốc từng là bí mật quân sự của cha ông ta, ngày nay nó phải được coi là “quốc bảo”, là “của riêng” của dân tộc. Bảo tồn cho được giống chó quý đó mới là điều quan trọng nhất.[/h] Người Thái muốn “dìm hàng” Trên thế giới hiện chỉ có 3 giống chó có xoáy lưng, là chó Phú Quốc của Việt Nam, chó xoáy Thái Lan và chó xoáy Nam Phi (Rhodesian Ridgebacks). Ba giống chó này có “bà con họ hàng” gì với nhau hay không chưa ai biết chắc. Nhiều nhà khuyển học quan tâm đến chó xoáy đang cố gắng tìm ra mối liên hệ giữa chúng. Tuy nhiên, đã có một số kết luận chủ quan từ những người Thái và một vài nhà nghiên cứu Mỹ. Họ cho rằng, chó Phú Quốc Việt Nam có nguồn gốc từ chó xoáy Thái, người thì bảo có một vị vua Việt Nam từng sang Thái, khi về đã mang theo giống chó này và chó Phú Quốc từ đó mà sinh ra, người thì nói có thể ba bốn trăm năm trước những người đánh cá Thái ngẫu nhiên đến đảo Phú Quốc và đã để lại giống chó xoáy tại đảo này. [TABLE="width: 513, align: center"] [TR] [TD] Chó Phú Quốc đào đất chui qua vật cản... - Ảnh: Giang Sơn [/TD] [/TR] [/TABLE] Sự tranh chấp về nguồn gốc chó xoáy đặc biệt rộ lên sau khi giáo sư Dư Thanh Khiêm, Viện trưởng Viện Giáo dục Woluwe SaintPierre ở Brussels (Bỉ), công bố những tài liệu quý giá của thế giới về chó Phú Quốc từ hơn 100 năm trước và sự kiện 2 con chó Phú Quốc Đốm và Vện được những người nuôi chó trên thế giới ngưỡng mộ tại cuộc thi chó đẹp quốc tế diễn ra ở Paris vào năm 2011. Những người yêu chó Phú Quốc Việt Nam, nhất là giáo sư Dư Thanh Khiêm đã kiên quyết phản bác những lập luận thiếu sức thuyết phục này. Cần biết, người Thái tiếp thị và lobby giỏi hơn người Việt chúng ta rất nhiều. Chó xoáy của họ đã được Liên đoàn các Hiệp hội nuôi chó giống quốc tế (FCI) công nhận, còn chó Phú Quốc Việt Nam thì chưa. Tại cuộc thi chó đẹp quốc tế nói trên, do chưa được FCI công nhận, nên hai em Đốm và Vện chỉ được đặc cách làm “khách mời”, giải thưởng chỉ là giải thưởng ở “vòng ngoài”, chứ chưa đủ tư cách tham dự cuộc thi chính thức ở “vòng trong”. Người Thái nuôi chó xoáy có đủ trình độ để nhận ra sự nổi trội của chó Phú Quốc Việt Nam và hình như họ đang muốn “dìm hàng”, cố tình làm cho thế giới thấy rằng chó Phú Quốc chẳng qua là một “nhánh” của chó xoáy Thái. Họ có đủ tiềm lực tiếp thị để đạt được mục đích đó. Còn chúng ta thì sao? Chúng ta có quá ít nỗ lực và có quá nhiều cản trở. Những người mê chó Phú Quốc như giáo sư Khiêm hầu như phải đơn thương độc mã để tìm cách đưa con chó Phú Quốc trở lại vị trí mà nó từng được quốc tế vinh danh hơn 100 năm trước. Rất có thể các chú quân khuyển ra ngoài “tìm gái”… Với tư cách là người yêu chó Phú Quốc và có tìm hiểu về giống chó này, chúng tôi xin cung cấp thêm vài thông tin. Người Thái nói rằng từng có một vị vua nào đó của Việt Nam sang Thái và mang chó xoáy Thái về gầy giống thành chó Phú Quốc Việt Nam, có lẽ họ muốn ám chỉ vua Gia Long. [TABLE="width: 356, align: center"] [TR] [TD] ... và tập bơi trong một khóa huấn luyện - Ảnh: Giang Sơn [/TD] [/TR] [/TABLE] Đúng là vua Gia Long lúc sa cơ có sang Xiêm (Thái Lan ngày nay) trú ngụ. Nhưng trước khi sang Xiêm ông đã nuôi 4 con chó Phú Quốc rồi. Nói ông Gia Long mang chó xoáy Thái về, sao ông không mang về nơi khác mà phải mang về Phú Quốc trong khi Phú Quốc không phải là trọng trấn của ông? Trong thời gian trú ngụ tại Xiêm, ông có quân đội riêng của ông, ông đã từng đem quân giúp vua Xiêm đánh quân Miến Điện xâm chiếm nước Xiêm. Quân đội của ông hẳn phải có chó Phú Quốc làm quân khuyển, chưa nói đến việc ông có thể mang theo 4 con chó của ông sang Xiêm, vì 4 con chó đó “đã theo ông suốt những năm bôn tẩu”. Đó là sự thật. Và điều gì đã xảy ra từ sự thật đó? Rất có thể, một số chú quân khuyển đêm hôm ra ngoài “tìm gái”, đã để lại những hậu duệ là những con chó xoáy Thái ngày nay. Hoặc giả khi ông Gia Long và đội quân của ông về nước, một số chú quân khuyển đã ở lại và sinh con đẻ cái với chó bản địa. Chúng tôi chỉ suy luận như vậy chứ chưa đủ tài liệu thực tế để khẳng định điều đó, nhưng sự suy luận này có sức thuyết phục gấp trăm ngàn lần lập luận cho rằng “có một vị vua Việt Nam sang Thái và mang chó xoáy Thái về nước”, cũng như lập luận “những ngư dân Thái đến Phú Quốc và để lại chó xoáy”. [TABLE="width: 482, align: center"] [TR] [TD] Chó Phú Quốc tham gia một cuộc thi tại TP.HCM - Ảnh: Tấn Cư [/TD] [/TR] [/TABLE] Tóm lại, chó Phú Quốc có đẻ ra chó xoáy Thái hay không thì chưa chắc lắm (mặc dù rất có thể), nhưng điều chắc chắn là chó xoáy Thái chưa bao giờ đẻ ra chó Phú Quốc. Hơn nữa, trước ông Gia Long, quân đội Tây Sơn đã từng dùng chó Phú Quốc làm quân khuyển rồi, mà nhà Tây Sơn thì không có vị vua nào đặt chân đến Thái Lan cả. Về lập luận “những ngư dân Thái đến Phú Quốc để lại chó xoáy” thì giáo sư Khiêm đã bác bỏ rồi, chúng tôi không cần nhắc lại nữa. Câu chuyện đưa chó Phú Quốc trở lại vị trí mà nó từng được vinh danh trên đấu trường quốc tế là câu chuyện còn dài, nhằm mục đích “xây dựng thương hiệu”. Tuy nhiên, theo chúng tôi, chúng ta không nên quá bận tâm về “thương hiệu chó Phú Quốc”, bởi nó không giống như những thương hiệu hàng hóa khác. Nó từng là bí mật quân sự của cha ông ta, ngày nay phải được coi là “quốc bảo”, là “của riêng” của dân tộc, là thứ cần được bảo tồn một cách cẩn trọng. Và cần lưu ý điều này: Nhiều người đem chó Phú Quốc từ đảo về hoặc đem từ nơi này đến nơi khác phần lớn đều bị bệnh hoặc chết. Hoàn toàn không phải giống chó này khó nuôi, ngược lại chó Phú Quốc rất dễ nuôi. Khó nuôi là do không biết cách. Nuôi chó Phú Quốc như nuôi chó tây là chết chắc…(còn tiếp). Hoàng Hải Vân
Kỳ 3: “Bí quyết” nuôi chó Phú Quốc Một con chó chết oan Hai năm trước tôi được tặng 3 con chó Phú Quốc vện 3 tháng tuổi. Tôi giữ 2 con, 1 đực 1 cái và tặng lại cho bạn tôi ở TP.HCM một con chó cái. Chó của bạn tôi rất đẹp và rất chuẩn: tai dựng, đuôi vót cần câu, ngoài xoáy lưng còn có 12 cái xoáy khác. Bạn tôi quý chó nên cho nó ăn còn sướng hơn mình, 2 ngày tắm một lần, sạch bong. Được khoảng 3 tuần, chó của bạn tôi bắt đầu ăn ít lại và tiêu chảy, bạn tôi sợ nó mất nước nên cho uống nước đường, nó tiêu chảy tiếp và nôn. Bạn tôi đưa chó vào thú y cấp cứu, tại đây người ta chích thuốc, truyền dịch, 2 ngày sau thì chó… chết. Tôi hoàn toàn không hay biết gì, đến khi chó chết rồi bạn tôi mới “báo tử” và kể lại quá trình chăm sóc, điều trị. [TABLE="width: 431, align: center"] [TR] [TD] Chó Phú Quốc tập chui hầm... - Ảnh: Giang Sơn [/TD] [/TR] [/TABLE] Tôi hỏi thầy Ưng Viên. Thầy bảo lẽ ra con chó ấy không chết. Chó bị tiêu chảy là bình thường, do thay đổi môi trường, do ăn những thức ăn lạ, chó chưa kịp thích nghi, nhưng vài hôm nó sẽ tự khỏi, khi đó nó sẽ bắt đầu thích nghi được với môi trường mới. Có thể chó chết vì 2 nguyên nhân: nước đường và cấp cứu truyền dịch. Đường, cũng như các loại gia vị của người, là những thứ đại kỵ đối với chó. Chó khỏe ăn đường hệ tiêu hóa sẽ rối loạn và sinh bệnh, chó yếu ăn đường thì… tắc tử. Còn các bác sĩ thú y, khi chữa bệnh cho chó nhiều vị tuyên bố nước đôi, người nuôi chó may nhờ rủi chịu. Sở dĩ chó Phú Quốc dễ bị bệnh khi thay đổi môi trường là do cái hàm lượng hoang dã cao của nó. Nhưng hầu hết các bệnh sẽ tự khỏi, không cần chữa trị, miễn là có nơi sinh hoạt tự nhiên tối thiểu cho chó. Một cái vườn, một ao nước, vài bụi tre, xung quanh có cây cỏ, là điều kiện cần để chó Phú Quốc sống không bệnh tật. Cái ăn không tách rời chốn ở Loài chó nguyên thủy nói chung không ăn uống như chó nuôi bây giờ. Chúng ăn các loài thú nhỏ và côn trùng, bổ sung thêm bằng một số loại củ, rễ, lá cây (nhưng không phải loại rau lá nào con người ăn được cũng thích hợp với chó) và… gặm đất. Chúng tự kháng bệnh bằng các thứ thức ăn bổ sung này, mắc bệnh gì và cần thứ gì chúng khắc tìm ra thứ đó để tự chữa, chẳng cần ai “chỉ dẫn”. [TABLE="width: 291, align: center"] [TR] [TD] ... và chạy vượt địa hình với nhiều vật cản - Ảnh: Giang Sơn [/TD] [/TR] [/TABLE] Các nhà khoa học Nga khẳng định rằng, một con chó mắc bệnh dại, nếu thả nó vào rừng, tự nhiên nó sẽ khỏi bệnh. Nếu quan sát những con chó nuôi nhốt trong nhà, mỗi khi thả ra ngoài chúng ta sẽ thấy việc đầu tiên chúng làm là gặm đất. Ấy là lúc chúng tự cân bằng thể trạng. Hệ tiêu hóa của chó xa lạ với ngũ cốc, khác một cách căn bản với hệ tiêu hóa của con người. Lấy hệ tiêu hóa của người làm chuẩn, rồi chế biến các loại thức ăn cho chó với bao nhiêu phần trăm là chất bột, là đạm, là chất béo, là vitamin, là chất khoáng… là không hiểu gì về hệ tiêu hóa của loài chó. Mỗi loài chó trong quá trình tiến hóa, hệ tiêu hóa của chúng dần dần thích nghi với điều kiện môi sinh và sản vật tại chỗ. Điều kiện môi sinh đó quy định cấu tạo sinh học đặc thù của từng loài chó. Thích nghi, nhưng hệ tiêu hóa của chúng vẫn cứ là hệ tiêu hóa của chó, không biến thành hệ tiêu hóa giống người được. Con người bắt chúng phải ăn cơm, ăn bắp, không có gì khác thì chúng phải ăn, dù hệ tiêu hóa của chúng lâu ngày cũng có thích nghi dần với cơm với bắp, nhưng chỉ tiêu hóa được không đáng kể. Bạn thử cho con chó của bạn ăn một cục xương hoặc cái chân gà và ít hạt bắp, nhìn phân của nó bạn sẽ thấy xương tiêu hóa hết còn hạt bắp thì vẫn còn nguyên. Đối với chó Phú Quốc, do sống trên đảo, thiên nhiên phú cho chúng khả năng bơi lội, do đó mà thức ăn của chúng ngoài những thứ trên rừng còn có những thứ dưới biển như cá, tôm, sò, ốc… Người nuôi chó Phú Quốc nên lưu ý điều đó để bổ sung thêm thức ăn bằng hải sản cho chó. Tóm lại, thức ăn tốt nhất cho chó Phú Quốc là thịt, xương, và các bộ phận khác của động vật (sống hoặc nấu chín) và các loại hải sản. Tùy theo điều kiện của người nuôi, nhưng dù giàu có cũng chỉ nên mua những loại rẻ tiền nhất. Đối với chó, thứ mắc tiền và thứ rẻ tiền đều như nhau. [TABLE="width: 377, align: center"] [TR] [TD] Xoáy trên lưng là một trong những dấu hiệu đặc trưng của chó Phú Quốc - Ảnh: D.Đ.Minh [/TD] [/TR] [/TABLE] Khứu giác và thính giác của chó tinh gấp hơn 1 vạn lần con người (chúng có thể nghe được tiếng động đất ở độ sâu 30 km), nhưng hầu như “mù” về vị giác, chúng ăn theo mùi, không ăn theo vị. Càng cho chó ăn ít ngũ cốc bao nhiêu càng… đỡ tốn kém bấy nhiêu, ăn vào cũng không sao, chỉ đầy bụng nhưng chẳng bổ béo gì bao nhiêu cho cơ thể chó. Và chớ cho chó Phú Quốc ăn thức ăn chế biến công nghiệp, đặc biệt phải tránh xa mọi thứ nước như vitamin, men tiêu hóa và “thực phẩm chức năng” các loại, kể cả loại dành riêng cho chó. Chó Phú Quốc cũng không cần rau quả của người, chúng sẽ tự kiếm các loại rau cỏ theo nhu cầu bản năng của chúng, cho chúng ăn rau quả chúng cũng từ chối, trộn vào thịt cá chúng sẽ ăn, nhưng sẽ thải ra nguyên vẹn, không tiêu hóa được. Cái ăn của chó Phú Quốc liên quan mật thiết với chốn ở. Những thứ con người cho chúng ăn là chưa đủ, chúng phải có không gian để tự tìm những thức ăn mà chúng thiếu, dù chỉ vài lá cây dăm ba cọng cỏ nhưng con người không đủ khả năng cung cấp, bởi không thể biết khi nào thì chúng cần đến thứ gì. Để kết thúc phần này, bạn hãy hình dung cuộc sống của các sinh vật trong rừng núi tự nhiên: tất cả các cây, các con đều khỏe mạnh, không cây nào cần thuốc bảo vệ thực vật, không con nào cần đến thú y. Thiên nhiên tự mình cân bằng, tự mình hoàn thiện. Thuận với thiên nhiên thì sống, nghịch với thiên nhiên thì chết, triết lý đó cũng là “bí quyết” nuôi chó Phú Quốc. (Còn tiếp). Hoàng Hải Vân
Kỳ 4: “Chuẩn”nào cho chó Phú Quốc? Hai mặt của Bảng tiêu chuẩn Hiệp hội những người nuôi chó giống Việt Nam (VKA) đã công bố Bảng tiêu chuẩn Chó Phú Quốc vào năm 2009. Bảng tiêu chuẩn này dựa trên Bảng tiêu chuẩn “cổ” của bá tước Henri de Bylandt được ghi trong cuốn sách nổi tiếng “Les races de chiens”, một cuốn “thánh kinh” về loài chó của vị bá tước này được xuất bản năm 1897. Bảng tiêu chuẩn của VKA ghi khá chi tiết về ngoại hình chung, về tính cách và khí chất, về đặc điểm từng bộ phận cơ thể… của chó Phú Quốc (xem: Bảng tiêu chuẩn (số 001-20.09.2009) - chó Phú Quốc), trong đó có những “chuẩn” ngoại hình dễ nhớ: bờm lông mọc ngược kèm theo xoáy tròn trên lưng, tai dựng đứng như vỏ sò và hướng về phía trước, lông cứng ngắn hơn 2 cm và ôm sát vào thân mình, mũi đen, môi đen, lưỡi có đốm đen, đuôi cong hình cánh cung (thường gọi là “vót cần câu”)… [TABLE="width: 407, align: center"] [TR] [TD] Một con chó Phú Quốc với tai dựng đứng - Ảnh: Lưu Quang Phổ [/TD] [/TR] [/TABLE] Có được một Bảng tiêu chuẩn là nỗ lực đáng trân trọng của Hiệp hội, ít ra nó cũng tạo được cơ sở để các chú chó đi thi tài (hai em Đốm và Vện đi thi quốc tế vừa rồi được FCI chấm theo Bảng tiêu chuẩn này). Vấn đề là Bảng tiêu chuẩn chó của ta mà lại dựa vào văn bản của một “ông Tây” trong khi “ông Tây” đó thiết lập Bảng tiêu chuẩn một giống chó từ việc khảo sát chỉ có 2 chú chó là không ổn. Từ một căn cứ sơ sài như vậy, Bảng tiêu chuẩn còn đưa ra tới 7 điểm gọi là “các lỗi nghiêm trọng cần phải loại bỏ”, thậm chí mi mắt không có màu đen, mắt màu nhạt cũng thuộc đối tượng phải “loại bỏ”. Không biết Hiệp hội yêu cầu “loại bỏ” là làm như thế nào, phải chăng là giết chết chúng ? Đến nay những người nuôi chó và những người buôn bán chó Phú Quốc đều lấy bảng tiêu chuẩn đó để đánh giá chó nào là chó đẹp, chó nào là chó xấu. Trên thị trường mua bán chó Phú Quốc, những con chó đúng “chuẩn” được quý trọng và rất có giá, còn những con chó bị “lỗi” thì chịu số phận hẩm hiu. [TABLE="align: center"] [TR] [TD] Những con chó Phú Quốc tại cuộc thi chó đẹp quốc tế năm 2012 tổ chức tại TP.HCM - Ảnh: Tấn Cư [/TD] [/TR] [/TABLE] Nuôi chó: Sở hữu hay “con đầu đàn”? Tôi nuôi 2 con chó Phú Quốc, con đực tên Bim, con cái tên Tu-ti. Căn cứ vào Bảng tiêu chuẩn của Hiệp hội thì con Tu-ti của tôi đúng “chuẩn”, còn thằng Bim thì bị 2 cái “lỗi”. Lỗi thứ nhất là đuôi của nó không “vót cần câu” mà cuộn lại một vòng, “lỗi” thứ hai là tai của nó không “dựng đứng như vỏ sò” mà hơi cụp. Dù bị 2 cái “lỗi”, nhưng thằng Bim lại nổi trội hơn con Tu-ti về nhiều mặt, dưới góc nhìn của người nuôi chó. Thứ nhất, thằng Bim dễ dạy hơn con Tu-ti. Dạy nó đi vệ sinh đúng chỗ chỉ mất 3 ngày, con Tu-ti phải mất 3 tháng. Thứ hai, nó không bao giờ giành ăn với con Tu-ti, lúc cho 2 đứa ăn cùng 1 bát, nó bao giờ cũng để con Tu-ti ăn xong rồi nếu còn thừa nó mới ăn; lúc ăn riêng, khi con Tu-ti ăn sang bát của nó, nó cũng ngừng ăn, đợi Tu-ti ăn xong rồi nó mới… liếm bát. Thứ tư, khi tôi ra khỏi nhà, phải xích nó lại, vì dù tôi đi đâu nó cũng đi theo, con Tu-ti thì không cần xích, nó chỉ đi theo một đoạn. Thứ năm, Bim rất hiền, không bao giờ gây gỗ với những con chó khác, nhưng con chó nào tấn công nó hoặc tấn công Tu-ti, nó “bụp” lại ngay, dù con chó đó to gấp hai lần nó; có hôm một đàn 5 con chó dữ rượt theo tấn công nó và Tu-ti, nó quay đầu lại lao vào con chó to nhất trong đàn, ngoạm cứng cổ con chó đó, cả đàn cụp đuôi bỏ chạy nó mới nhả ra. Khả năng này ở Tu-ti yếu hơn. Thứ sáu, Bim tuân thủ mọi mệnh lệnh của tôi một cách chính xác, trừ lúc đi “theo gái”, phải gọi tới hai ba lần nó mới chịu về. Con Tu-ti thì chấp hành không nghiêm túc bằng, trừ những “vấn đề có tính nguyên tắc” như được làm chuyện này hoặc không được làm chuyện kia. Đổi lại, Tu-ti nổi trội hơn Bim về tính hoang dã, đặc biệt là việc đào hang đẻ con, chăm sóc con, dạy con, nó làm một cách thiện nghệ và hoàn hảo, không cần có sự can thiệp của tôi. [TABLE="width: 321, align: center"] [TR] [TD] Bim và Tu-ti [/TD] [/TR] [/TABLE] Hai con chó, mỗi con một vẻ, tôi đều hài lòng và yêu quý chúng như yêu quý chính bản thân mình. Đối với tôi, cả hai con đều đúng “chuẩn”. Con chó Bim của nhà văn Nga Gavriil Troyepolsky (trong tiểu thuyết Con Bim trắng tai đen) là con chó săn không đúng “chuẩn”, nhưng nó đã lấy biết bao nhiêu là nước mắt của nhân loại. “Chuẩn” hay không là do mục đích và tư cách của người nuôi. Tôi không dạy chó theo bài bản, không tìm cách huấn luyện chó biểu diễn làm cảnh hoặc thực hiện những động tác vô nghĩa. Tôi rất thích chương trình The Dog Whisperer và Leader of the Pack của người dạy chó lừng danh thế giới Cesar Millan. Tôi học ở ông rất nhiều điều, không phải về cách huấn luyện chó mà về thái độ của con người đối với con chó. Đối với ông, nuôi chó không phải là sở hữu những con chó mà phải trở thành “con đầu đàn” (pack leader) của những con chó mình nuôi. Nếu bạn coi những con chó Phú Quốc của bạn là những người bạn tốt của mình (chúng đương nhiên là người bạn tốt, bất chấp bạn có coi chúng là người bạn tốt hay không), tôn trọng và tạo điều kiện tối đa cho việc ăn ở tự nhiên của chúng và chính bạn trở thành “con đầu đàn” của chúng, thì dù chúng có mắc bao nhiêu “lỗi” theo “chuẩn” của VKA đi chăng nữa, chúng vẫn trở thành những “thần khuyển”. Và không chỉ có chó Phú Quốc. Bất cứ con chó nào cũng là con chó kỳ diệu. Hoàng Hải Vân
